Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie powstał w listopadzie 2006 r. stawiając sobie za cel propagowanie historii najnowszej, w tym historii regionu. Realizując to zadanie zorganizowaliśmy dotąd 15 sesji klubu, na których wygłoszono 22 referaty, towarzyszyło im 6 wystaw; wydajemy biuletyny klubu i publikujemy materiały związane z tematyką sesji.
Cecylia Smoła, z domu Zubek, urodziła się 1 marca 1924 r. w Zielonkach pod Krakowem. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkała w Augustowie. Tu uczęszczała do gimnazjum. W kwietniu 1940 r. wywieziona została z siostrą Heleną i jej córką Teresą do miejscowości Mariewka w Kazachstanie. Po powrocie w 1946 r. zamieszkała w Lubinie na Dolnym Śląsku. Założyła rodzinę, pracowała w Zakładach Wylęgu Drobiu. Zmarła po długiej chorobie 19 października 2005 r.
Edycję pamiętnika przygotował:
Andrzej Słoma
Augustów 2009 r.
PCK
Wrzesień 1939. Piękne lato. Mobilizacja trwa. Właśnie zaniosłam kartę mobilizacyjną Izydorowi – mężowi Heli – który po drugiej stronie Necka, koło cmentarza, w lasku nad jeziorem przyjmował konie dla wojska od chłopów. Komisja siedziała wokół stołu pełnego papierzysk, a obok tłoczyli się gospodarze ze swymi szkapami. Słońce było już nad „Gołą Zośką”, prażyło jeszcze i oślepiało. Na przystani pusto, tylko osierocone łodzie stały rządkiem zacumowane z kikutami sterczących masztów. Zaledwie kilka dni temu było tu gwarno i wesoło. Po drodze poszłam do mojej koleżanki Lucyny żeby się umówić w bardzo pilnej, „patriotycznej” sprawie. Lucyna mieszkała na mojej ulicy t.j. na Nowowiejskiej. Jeszcze w sierpniu chodziłyśmy na kurs przeciwlotniczy, gdzie uczono nas obchodzenia się z maską, opatrunkami itp. Była akurat w domu, więc postanowiłyśmy działać. Idziemy do starostwa. W drzwiach wejściowych – woźny. Długi korytarz, w korytarzu chodnik koloru bordo. Przechodzi jakiś starszy człowiek. Mówimy że chcemy się zgłosić do Polskiej Służby Kobiet. Nie. Takich jak my nie przyjmują. Za smarkate. Kazał nam iść do domu. Nie dałyśmy za wygraną. Idziemy do magistratu. Tu dość opryskliwie poinformowano nas, że możemy kopać okopy ale trzeba mieć własne łopaty. Idziemy za miasto. Jest trochę ludzi, przeważnie kobiety, starsi mężczyźni, trochę młodzieży. Kilku żołnierzy pilnuje porządku…
Urodzony 24 maja 1923 r. w Bohaterach Polnych (obecnie Białoruś), syn Antoniego i Julii. Od 1937 r. należał do Strzelców Polskich. W AK od listopada 1941 r. do sierpnia 1944 r., przebywał na terenie placówki Hołynka – Łabno, Obwód AK Grodno Prawy Niemen. Zajmował się zdobywaniem broni, werbowaniem żołnierzy, zbieraniem sprzętu wojskowego, pełnił funkcję łącznika. W latach 1943-44 dowódca sekcji sabotażowo-dywersyjnej „Kedyw”. Uczestnik akcji „Burza”. Był ścigany przez Niemców.
5 lutego 1946 r. przekroczył granicę wraz z 43 osobowym odziałem AK z terenu Grodzieńszczyzny. Pod przybranym nazwiskiem pracował w Augustowie. Następnie wyjechał do Gdańska. Ujawnił się 12 kwietnia 1947 r. w PUBP w Augustowie. Po ujawnieniu pracował w Augustowie. Aresztowany 18 grudnia 1948 r., przekazany został do Grodna. Trybunał Wojenny w Grodnie wyrokiem skazał Jana Michaluka na karę śmierci z zamianą na 25 lat łagrów na Kołymie oraz utratę praw obywatelskich na 5 lat i konfiskatę mienia. Do Polski powrócił 30 maja 1957 r. Zmarł w 2010 roku.
Wspomnienia z przeżytych lat pod okupacją sowiecką, niemiecką i powtórnie sowiecką w czasie drugiej wojny światowej spisane przez Jana Michaluka, ps. „Żołnierczyk”, syna Antoniego i Julii, urodzonego 24 maja 1923 r. we wsi Bohatery Polne, gm. Łabno, pow. Augustów, woj. Białystok. Bohatery Polne to wieś położona przy szosie Augustów – Grodno, 15 km od Grodna. Rodzice Jana posiadali gospodarstwo rolne – około 10 ha.
To się zaczęło w dzieciństwie, ja jako chłopiec marzyłem zawsze, by spowodować jakiś wybuch przez wystrzelenie z karabinu, czy zmontowanie jakiejś rurki nabitej prochem, przywiązanie do niej zapałki, zapalenie i wyrzucenie do góry, co by powodowało wybuch. To byłoby moją wielką satysfakcją. Odwrotnie było z nauką, uczyć się nie miałem chęci. Rodzice mieli z tego powodu ze mną kłopot, często dostawałem od ojca lanie.
Niniejszym tomem inicjujemy nową formę dokumentowania i popularyzacji wiedzy o dziejach ziemi augustowskiej w postaci wydawnictw źródłowych. Prawie trzyletnia działalność klubu zaowocowała dużym zbiorem dokumentów, pamiętników, relacji, prasy podziemnej i materiałów ikonograficznych, który chcemy udostępnić wszystkim zainteresowanym… Czytaj dalej (wstęp autorstwa Danuty Kaszlej)
Z maszynopisu przepisał i do niniejszej edycji
przygotował Zbigniew Kaszlej
Przypisami opatrzył Wojciech Batura
Moja rodzinna wieś Jastrzębna I jest to miejscowość dość duża, licząca ponad 50 domów. Jej zabudowa rozciąga się z kierunku południowo – wschodniego ku północno – zachodniemu. Od strony północno – wschodniej w odległości 50 – 100 m przebiega linia kolejowa, dawniej Grodno – Augustów[1], a obecnie Augustów – Białystok[2]. Od strony południowo – zachodniej rozciągają się nadbiebrzańskie bagna, sięgające wiejskich ogrodów, dawniej w okresie wiosny i jesieni tworzące rozległe rozlewiska, gdzie zimą ludzie głuszyli ryby, a dzieci miały doskonałą ślizgawkę. W okresie wiosennym bagna rozbrzmiewały odgłosami czajek, gęsi, kaczek, kulików, bąków, perkozów i innego ptactwa. W pobliżu Jastrzębnej nadbiebrzańskie bagna nazywane są „Sidrą”.