5 lipca 2023 | Danuta Kaszlej
78. rocznica Obławy Augustowskiej
 
78. rocznica Obławy Augustowskiej to czas, gdy oddamy hołd ofiarom sowieckiej zbrodni na Polakach.  
Zapraszamy serdecznie mieszkańców Augustowa i regionu oraz turystów na wyjątkowe wydarzenie, które już po raz siódmy organizujemy w naszym mieście.
Przybywajcie na VII Publiczne Odczytywanie Nazwisk Ofiar Obławy Augustowskiej pod hasłem „Przywróćmy Im twarze i imiona”.

Masowa zbrodnia ma indywidualne twarze i kryje za sobą osobiste i rodzinne tragedie. Dlatego tak ważne jest, abyśmy nie zapominali o nazwiskach i historiach tych, którzy stali się ofiarami Obławy Augustowskiej. Przed nami 78. rocznica Obławy Augustowskiej.  

Spotykamy się 12 lipca (środa), o godz. 19:00. Miejsce, w którym się zbierzemy, to „Dom Turka” – dawna siedziba NKWD i PUBP – gdzie więziono i katowano polskich patriotów. Tego dnia Instytut Pileckiego odsłoni tam Mur Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. Tam właśnie pragniemy „zawołać po imieniu” tych, którzy stracili życie w lipcu 1945 r. w wyniku sowieckiej zbrodni.

Nasz oddolny, augustowski apel pamięci poprzedzi msza św. za ofiary i Ich rodziny w Bazylice NSJ o godz. 18.00. Po niej przemaszerujemy na dziedziniec „Domu Turka” przy ul. 3 Maja 16.

Choć jest to już 78. rocznica Obławy Augustowskiej to wciąż nie wiemy, gdzie są doły śmierci ofiar. Pokażmy rodzinom ofiar, że nie są samotne, że wołanie o sprawiedliwość nie ustaje, pomimo że odchodzą ostatni świadkowie tamtych tragicznych wydarzeń.

Przyjdźcie, abyśmy razem upomnieli się o ofiary Obławy Augustowskiej. Wasza obecność będzie dla nas niezwykle ważna.

Organizatorami tego wyjątkowego wydarzenia są: Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie, Augustowskie Placówki Kultury, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej koło w Augustowie. Dziękujemy naszym partnerom: Instytutowi Pileckiego, Parafii Najświętszego Serca Jezusowego, Starostwu Powiatowemu w Augustowie oraz Miastu Augustów.
15 lipca 2021 | Danuta Kaszlej
Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej
 

Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej – Augustów, 12.07.2021 r. w obiektywie  Wojciecha Kaszleja.

Zapraszamy do obejrzenia fotografii – byłaś, byłeś – znajdź się na zdjęciu!
Nie było Cię – obejrzyj, jak oddaliśmy hołd Ofiarom Obławy Augustowskiej.

Fotoreportaż zawiera chronologicznie ułożone zdjęcia z pierwszej części augustowskich obchodów Dnia Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej – cdn.

Przed oficjalnym otwarciem

Przestrzeń w centrum miasta zagospodarowała wystawa plenerowa IPN prezentująca elementarną wiedzę o sowieckiej zbrodni na Polakach sprzed 76 lat oraz stoiska z publikacjami, grami historycznymi i gadżetami promocyjnymi. 
O takie uatrakcyjnienie obchodów i prezentację swej działalności zadbały następujące instytucje i stowarzyszenia: Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Pileckiego, Federacja Patriotyczna, Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie.

Uroczyste otwarcie obchodów oraz gra mobilna „Śladami Obławy Augustowskiej”

Uroczystości rozpoczęliśmy śpiewająco dzięki Augustowskiemu Teatrowi Piosenki.

Po wprowadzeniu historycznym glos zabrali goście, następnie gospodarze terenu.

Część oficjalną zakończyliśmy zaproszeniem na start uczestników gry terenowej „Śladami Obławy Augustowskiej”.

Celem gry było poznanie miejsc w Augustowie, które są związane z pacyfikacją z lipca 1945 r.
Drużyny docierały do nich prowadzone przez aplikację mobilną i w każdym miejscu czekały niespodzianki, mini-rekonstrukcje, materiały filmowe, interaktywne zadania, strzelnica, opatrywanie ran.

Wierzymy, że młodzież, dzięki grze, popatrzy na znane im miejsca w Augustowie inaczej, że będą umieli je powiązać z wiedzą o dramacie z lipca 1945 r., który tu rozgrywał się.

Działo się – zobaczcie sami! Wystarczy kliknąć na pierwsze zdjęcie i dać się prowadzić strzałkami 🙂 

Ciąg dalszy relacji nastąpi…

Danuta Kaszlej  

 

5 lipca 2021 | Danuta Kaszlej
76. rocznica Obławy Augustowskiej
 

76. rocznica Obławy Augustowskiej – 12 lipca 2021 r. – będzie miała w Augustowie wyjątkowy charakter. Instytut Pileckiego zakupił tzw. Dom Turka – augustowską siedzibę NKWD i PUBP, co daje nareszcie nadzieję na godne upamiętnienie Ofiar Obławy Augustowskiej.

Przyjdź, by upomnieć się o Ofiary największej sowieckiej zbrodni na Polakach po II wojnie światowej. 
Więcej informacji o pacyfikacji z lipca 1945 r., wymierzonej w polskich patriotów – mieszkańców ziemi augustowskiej, sejneńskiej, sokólskiej, suwalskiej oraz terenów dzisiejszej Litwy i Białorusi znajdziesz tutaj:  

Danuta Kaszlej, Zbigniew Kaszlej, Obława Augustowska. Pamiętam.

W poniedziałek, 12 lipca 2021 r., w Dniu Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej – w 76. rocznicę sowieckiej zbrodni – zapraszamy do wspólnego wyrażenia w Augustowie naszej pamięci o zamordowanych i poległych. 

Uroczyste otwarcie obchodów Dnia Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. 

12 lipca br., w samo południe – o godz. 12.00, zapraszamy serdecznie  na Rynek Zygmunta Augusta.

Każdy znajdzie tam coś interesującego. Na rynku, w centrum Augustowa, rozlokują stoiska z grami, pamiątkowymi gadżetami oraz z publikacjami: Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Pileckiego, Federacja Patriotyczna, Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie.
Wiele osób będzie starało się, by uatrakcyjnić obchody – przyjdź i sprawdź. 

Oficjalne otwarcie uroczystości, z akcentem muzycznym przygotowanym przez Augustowskie Placówki Kultury, uatrakcyjni wystawa plenerowa poświęcona Obławie Augustowskiej autorstwa Oddziału IPN w Białymstoku.

Na telebimie obejrzeć będzie można materiały filmowe o Obławie Augustowskiej. Zapraszamy też na poszukiwanie w Augustowie miejsc związanych z sowiecką zbrodnią dokonaną na naszych przodkach. 

Gra z aplikacją mobilną „Śladami Obławy Augustowskiej” 

Tego jeszcze nie było!
Ze smartfonem w dłoni i darmową aplikacją mobilną na nim, zgłoszone drużyny będą odkrywać rzeczywistość sprzed 76. lat.

Rozpoczynając grę na Rynku Zygmunta Augusta, jej uczestnicy przejdą przez kilka punktów związanych z lipcową obławą.

Będą zagadki i wiele ciekawych, zróżnicowanych zadań, między innymi z elementami rekonstrukcji historycznych, sprawdzeniem swej celności na strzelnicy – pod czujnym okiem instruktorów z Hufca Augustów ZHP – będzie się działo! 

A po powrocie na rynek wszyscy odbiorą upominki i nagrody. 

Organizatorem gry jest Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie, współorganizatorami: Oddział IPN w Białymstoku, ZHP Hufiec Augustów. 
Danuta Kaszlej opracowała scenariusz na bazie różnorodnych źródeł, w tym nagrań video i opracowań autorstwa Danuty i Zbigniewa Kaszlejów. Scenariusz został przedyskutowany w gronie współorganizatorów i tak powstała trasa „Śladami Obławy Augustowskiej”, którą zamierzamy powtarzać i rozwijać w kolejnych latach.  

Dzięki uprzejmości Dyrektora Oddziału IPN w Białymstoku, zaangażowaniu Naczelnik
i pracowników OBEP w Białymstoku, wykorzystamy w naszej grze miejskiej aplikację mobilną Action Track.

Modlitwa, pamięć …

W intencji Ofiar Obławy Augustowskiej i Ich Rodzin pomodlimy się w 12 lipca o godz. 18.00 w Bazylice Mniejszej Najświętszego Serca Jezusowego w Augustowie.

Pamięć wyrazimy też składając kwiaty o godz. 17.30 przed tzw. Domem Turka, gdzie w lipcu 1945 r. więziono zatrzymanych oraz w bazylice pod tablicą upamiętniającą Ofiary Obławy Augustowskiej .

(…) musimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę

Po zakończeniu mszy św., o godz. 19.00, zachęcamy do udziału w V publicznym odczytaniu nazwisk naszych przodków, zamordowanych przez Sowietów w lipcu 1945 r.: Przywróćmy Im imiona i twarze.

Ta idea zawołania każdego po imieniu, jak wyraził to Zbigniew Herbert, zgromadziła – cztery lata temu w centrum naszego miasta, na Rynku Zygmunta Augusta, a w ostatnich trzech latach w bazylice – bardzo wielu mieszkańców Augustowa i regionu oraz turystów. 

Imiona i nazwiska Ofiar Obławy Augustowskiej odczytywali wtedy członkowie ich rodzin, osoby z pokolenia jeszcze pamiętającego dramatyczny lipiec 1945 r. Byli wśród nich  AK-owcy, ale i również ludzie młodzi, harcerze, dzieci – bo pamięć trzeba przenieść na następne pokolenia. Na nie spada obowiązek wyjaśnienia zbrodni sprzed 76 lat.

12 lipca br., w 76. rocznicę pacyfikacji, powtórzmy na Rynku Zygmunta Augusta ten nasz augustowski, oddolny apel pomordowanych i poległych w Obławie Augustowskiej.

Wyczytamy nazwiska i wyświetlimy te zdjęcia Ofiar, które posiadamy w zbiorach.

Każdy będzie mógł podejść do mikrofonu i odczytać z przygotowanej listy nazwiska ofiar.   Znamieniem tego roku jest prośba o zachowanie bezpieczeństwa uczestników: pamiętajcie Państwo o obowiązujących rygorach sanitarnych.     

Koncert w hołdzie Ofiarom Obławy Augustowskiej

Po zakończeniu apelu pamięci, w ramach cieszącego się uznaniem cyklu Camerata Augustoviana, wykładowcy i uczestnicy IX Warsztatów Wiolonczelowych zapraszają na koncert wiolonczelowy. 

Niesamowite występy wiolonczelistów stały się już piękną tradycją augustowskich obchodów rocznicy Obławy Augustowskiej – sowieckiej zbrodni, według prawa, nie ulegającej przedawnieniu. 

Oddajmy wspólnie hołd Ofiarom Obławy Augustowskiej.

Zabierzmy ze sobą rodzinę, przyjaciół, znajomych.

Niech świadomość konieczności wyjaśnienia zbrodni przejmują młodzi. Jest to bardzo ważne ponieważ nie mamy nadziei, że nastąpi szybko. 
Trauma rodzin dotkniętych lipcową obławą wciąż trwa i zobowiązuje nas do upominanie się o poznanie losu Ich bliskich. 

Odnalezienie dołów śmierci, zamordowanych 76 lat temu, pozostaje zadaniem koniecznym do wykonania, bo – jak napominał Z. Herbert:

” jesteśmy mimo wszystko stróżami naszych braci
(…) musimy zatem wiedzieć
policzyć dokładnie
zawołać po imieniu
opatrzyć na drogę”.

Masowa zbrodnia ma indywidualne twarze, więc Przywróćmy Im twarze i imiona! Gdzie?
Na Rynku Zygmunta Augusta w Augustowie.
Kiedy?
12 lipca 2021 r., o godzinie 19.00.

Będziesz?

Obchody Dnia Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 12 lipca 2021 r. patronatem objęli:   

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku
Instytut Pileckiego w Warszawie
Federacja Patriotyczna
Starosta Powiatu Augustowskiego
Burmistrz Miasta Augustowa 

Organizatorzy:  

Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie
Augustowskie Placówki Kultury
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej koło w Augustowie

Współorganizatorzy:  

Związek Harcerstwa Polskiego Hufiec Augustów 
Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Augustowie

W imieniu organizatorów i współorganizatorów

Danuta Kaszlej
Prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie.    

2 lipca 2021 | Danuta Kaszlej
Dom Turka w Augustowie odzyskany!
 

Instytut Pileckiego zakupił Dom Turka w Augustowie i to wyjątkowe miejsce, z dniem 2 lipca 2021 r. staje się własnością instytucji kultury państwa polskiego. Ma szansę stać się ważne na mapie ocalania narodowej pamięci i opowiadania o niej światu. 

Dzisiejszy dzień do finał walki o augustowską siedzibę NKWD i PUBP, którą prowadziliśmy, jako Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie od 2008 r.!
Udało się nam ocalić Dom Turka przed zbezczeszczeniem, zachować poprzez wpis w rejestr zabytków, obronić ten wpis przed Sądem Administracyjnym w Warszawie. Dzięki wielu sojusznikom! A teraz państwo polskie wypełnia swoje zadanie – Dom Turka zakupiony przez Instytut Pileckiego to fakt, który daje ogromną nadzieję.
 

Dziękuję wszystkim – nazwanym publicznie i nie, którzy mieli w tym swój udział!

Miejsce kaźni żołnierzy AK-AKO-WiN. Miejsce symbol: w tym samym budynku oprawcy komunistyczni więzili patriotów, spisywali listy deportowanych w latach 1939 – 41, a od stycznia 1945 r. do 1956 r. działało PUBP. Jedno z miejsc przetrzymywania Ofiar Obławy Augustowskiej.

Droga (cierniowa) do wpisu w rejestr zabytków

W czerwcu 2011 r. – napisałam tekst obwieszczający zakończenie batalii o wpis w rejestr zabytków augustowskiej siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (a wcześniej NKWD), tzw. „Domu Turka”, czyli kamienicy przy ul. 3 Maja 16.

Trwające ponad dwa lata starania, dziesiątki pism, zwieńczone postępowaniem przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie, pozwoliły w połowie 2011 r. ocalić miejsce kaźni żołnierzy niepodległościowego podziemia: AK – AKO – WiN i ludzi udzielających im wsparcia.

Ocalić przed czym? Przed rozbiórką obiektu (pozostać miała tylko ściana z tablicą upamiętniającą ofiary) i zabudową posesji galerią handlową.
„Handel na ludzkich szczątkach” – tak określili plan właściciela ludzie, którzy byli w „Domu Turka” przesłuchiwani, torturowani i pamiętali swych kolegów, których ostatni raz widzieli w areszcie mieszczącym się w piwnicach tego budynku, potem już nigdy. Rodziny dostały informacje o śmierci, ale ciał nie.

W 2008 r. augustowianie dowiedzieli się ze zdziwieniem, że kamienicę przy 3 Maja 16 zakupił właściciel miejscowej agencji nieruchomości a nie Miasto Augustów. Do tego momentu wiedzieliśmy, że prawnik w imieniu władz miasta finalizuje rozmowy prowadzone  ze spadkobiercami przedwojennych właścicieli i że ten tożsamościowy obiekt stanie się po zakupie muzeum. Wiedzę tę mieli augustowscy inwestorzy i część z nich twierdzi, że świadomie odstąpiła od zainteresowania tą posesją, by nie utrudniać negocjacji miastu.

Jednak nie wszyscy i zamiast muzeum okazało się, że w miejscu kaźni ma być galeria handlowa.

Wpis w rejestr zabytków w 2011 r. udaremnił ten plan, nałożył na właściciela wymóg dbałości o obiekt, wymóg przekazywania wiedzy na temat wydarzeń z nim związanych i zagospodarowanie go z zachowaniem szacunku dla przeszłości tego miejsca.  Właściciel nie wywiązywał się z obowiązków, jednak nie zgodził się na propozycje ze strony władz miasta odkupienia lub zamiany posesji po cenach rynkowych. Wcześniej prasa podawała astronomiczne kwoty 6 – 8 milionów złotych, jako wycenę satysfakcjonującą właściciela.

„Dom Turka” niszczał. Wierzę, że dzisiaj zyskuje nowe życie. Instytut Pileckiego ma szansę stworzyć tu placówkę na światowym poziomie.

Poniżej tekst z 2011 r., podający najważniejsze fakty z historii budynku w czasie II wojny światowej i po niej. 

„Dom Turka” zabytkiem!

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego utrzymał decyzję Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 1 kwietnia 2011 r. o wpisie w rejestr zabytków augustowskiej siedziby NKWD i PUBP – tzw. „Domu Turka”, uznając za zasadną i potrzebną ochronę prawną budynku przy ul. 3 Maja 16 w Augustowie ze względu na jego wartości artystyczne i historyczne. Ochroną konserwatorską objęty został cały obiekt.

Datowany 16 czerwca 2011 r. dokument jest decyzją ostateczną w administracyjnym toku postępowania. Odtąd pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga prowadzenie jakichkolwiek prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku. Prace takie są możliwe i wręcz pożądane, wymagają jednak uzgodnień z konserwatorem, by nie naruszały szacunku dla wydarzeń ważnych dla lokalnej społeczności, które ten obiekt w materialny sposób symbolizuje. Właściciel odpowiada za stan jego zachowania.

O uznanie „Domu Turka” za zabytek i zapewnienie mu ochrony prawnej poprzez wpis w rejestr zabytków zwróciły się do PWKZ w czerwcu 2009 r. cztery augustowskie organizacje: Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Sybiraków, Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej oraz inicjator tej idei: Klub Historyczny im. Armii Krajowej.

Argumentowaliśmy, że budynek ten, jako miejsce męczeństwa polskich patriotów w czasie II wojny światowej i w okresie powojennym, stanowi świadectwo minionej epoki i zdarzeń, których zachowanie leży w interesie społecznym, a więc spełnia wymogi ustawowej definicji zabytku.

Przytoczę najbardziej podstawowe fakty to potwierdzające.

Tą augustowską kamienicę na początku 1940 r. przejął Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD). Tam właśnie do czerwca 1941 r. (gdy Rosjanie zostali wyparci z Augustowa przez Niemców), więziono przeciwników okupacyjnej sowieckiej władzy, stamtąd też NKWD kierowało trzema kolejnymi deportacjami mieszkańców ziemi augustowskiej w głąb Rosji.

NKWD powróciło do obiektu jesienią 1944 r., a w styczniu 1945 r. usytuowało w nim tworzony według sowieckich wzorców Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, przejmujący stopniowo od Rosjan odpowiedzialność za zwalczanie ruchu niepodległościowego.

W lipcu 1945 r. funkcjonariusze PUBP udzielili pomocy służbom sowieckim w realizacji Obławy Augustowskiej, pacyfikacji mającej na celu likwidację polskiego podziemia. „Dom Turka” był wówczas jednym z miejsc przetrzymywania podejrzanych o przynależność bądź wspieranie Armii Krajowej.

Ci jej żołnierze, którzy przetrwali lipcową obławę sowiecką byli nadal (aż do jesieni 1954 r.) bezwzględnie ścigani przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Augustowie przy współpracy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Milicji Obywatelskiej.

W operacjach (obławach) realizowanych przeciwko antykomunistycznemu podziemiu zabijani byli, a także zatrzymywani, mieszkańcy powiatu augustowskiego i powiatów ościennych. Zwłoki zabitych oraz osoby zatrzymane przewożono do „Domu Turka”, gdzie ujęci poddawani byli brutalnemu śledztwu.

Były przypadki zakatowania w czasie przesłuchań w siedzibie UB i pochówków na terenie otaczającym budynek. Istnieje uzasadnione podejrzenie, że nadal mogą znajdować się tam szczątki ludzkie.
Liczymy na to, że poprzez ziemną odkrywkę archeologiczną sprawdzą to prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku.

Każdego, kto posiada informację na temat przestępstw funkcjonariuszy PUBP w Augustowie proszę o ich zgłoszenie do białostockiego IPN – tel. 85 6645790.

Augustowski „Dom Turka” to miejsce zbrodni komunistycznych o wyjątkowo wyrazistej symbolice: w jednym i tym samym miejscu Polacy doświadczyli represji najpierw sowieckiego, a od 1945 r. polskiego aparatu bezpieczeństwa – represji porażających co do okrucieństwa i liczby.

Takie miejsce powinniśmy zachować dla potomnych jako przestrogę, ale i wyraz hołdu dla tych Niezłomnych, którzy za wolną Polskę płacili życiem i zdrowiem, a jeszcze do niedawna byli określani nie patriotami, a bandytami.

Przypadek „Domu Turka” wykazał, że miejsca zbrodni komunistycznych nie doczekały się ciągle jeszcze w naszym państwie należnej ochrony i nie są traktowane na równi z miejscami zbrodni hitlerowskich.

Pomysł zabudowy galerią handlową warszawskiego Pawiaka wydaje się obrazoburczy, a czy równie oburza taki sam projekt odnośnie augustowskiej siedziby NKWD i PUBP ? Augustowski „Dom Turka” jest lokalnym odpowiednikiem Pawiaka (dobrze rozumieją to rodziny ofiar represji komunistycznego aparatu władzy) i dobrze, że nareszcie jest chroniony ustawą o zabytkach.
Jestem przekonana, że PWKZ zadba o zachowanie właściwej powagi i godności tego miejsca.

Dziękuję PWKZ i wszystkim, którzy przyczynili się do podjęcia decyzji o wpisie „Domu Turka” w rejestr zabytków , szczególnie augustowianom i mieszkańcom regionu, którzy nie zapomnieli o ofierze swych przodków.

Danuta Kaszlej, Prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie.

14 lipca 2020 | Zbigniew Kaszlej
Prezydent Andrzej Duda przed „Domem Turka”
 

Prezydent Andrzej Duda, podczas wizyty w Augustowie w dniu 7.07.2020 r., złożył wiązankę pod tablicą na „Domu Turka”. Upamiętnia ona Polaków tu katowanych i zamordowanych przez NKWD i UB.

Prezydent przed "Domem Turka" w Augustowie

Prezydent Andrzej Duda przed „Domem Turka” w Augustowie

fot. Jakub Szymczuk/KPRP

Prezydent zrobił to przed spotkaniem wyborczym na Rynku Zygmunta Augusta i nie był to zapowiedziany punkt  programu wizyty w Augustowie.

Poniżej: fotoreportaż autorstwa Zbigniewa Kaszleja, który – wracając z pracy – zobaczył Prezydenta Rzeczypospolitej, klęczącego przed miejscem kaźni żołnierzy niepodległościowego podziemia.
Smaku sytuacji dodaje fakt, że augustowska siedziba NKWD i PUBP miała być rozebrana i zabudowana galerią handlową, a ocalił ją wpis w rejestr zabytków wywalczony – między innymi – przez autora tych przypadkowo zrobionych zdjęć.

Batalia o zachowanie tzw. „Domu Turka”, jako miejsca tożsamościowego dla mieszkańców regionu, trwała prawie trzy lata. Prowadziły ją wspólnie  augustowskie struktury Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Sybiraków, Związku Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej i Klubu Historycznego im. Armii Krajowej – inicjatora tej akcji.
Zakończył ją dopiero wyrok Najwyższego Sądu Administracyjnego. Uznał on zasadność zachowania tego wyjątkowego obiektu, dokumentującego zbrodnie najpierw sowieckiego, potem polskiego komunistycznego aparatu represji.
Wpis w rejestr zabytków uniemożliwił zrealizowanie pomysłu „handlu na ludzkich szczątkach”, jak to nazywano w mediach. Problem konieczności zachowania miejsc zbrodni komunistycznych, poprzez przykład „Domu Turka”, nabrał wtedy ogólnopolskiego rozgłosu.    

Mówi się, że nie ma przypadków – są znaki. Może docenienie tego miejsca przez Prezydenta Rzeczypospolitej jest znakiem? Może czas, by „Dom Turka” przestał niszczeć? Powinien on służyć budowaniu pamięci o patriotyzmie mieszkańców ziemi augustowskiej i represjach, które ich za to dotknęły.    
 
Danuta Kaszlej

 

 

W czerwcu 2011 r. – napisałam tekst obwieszczający zakończenie batalii o wpis w rejestr zabytków augustowskiej siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (a wcześniej NKWD), tzw „Domu Turka”, czyli kamienicy przy ul. 3 Maja 16.
Trwające ponad dwa lata starania, dziesiątki pism, zwieńczone postępowaniem przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie, pozwoliły w połowie 2011 r. ocalić miejsce kaźni żołnierzy niepodległościowego podziemia: AK – AKO – WiN i ludzi udzielających im wsparcia.
Ocalić przed czym? Przed rozbiórką obiektu (pozostać miała tylko ściana z tablicą upamiętniającą ofiary) i zabudową posesji galerią handlową.
„Handel na ludzkich szczątkach” – tak określili plan właściciela ludzie, którzy byli w „Domu Turka” przesłuchiwani, torturowani i pamiętali swych kolegów, których ostatni raz widzieli w areszcie mieszczącym się w piwnicach tego budynku, potem już nigdy. Rodziny dostały informacje o śmierci, ale ciał nie.

W 2008 R. augustowianie dowiedzieli się ze zdziwieniem, że kamienicę przy 3 Maja 16 zakupił właściciel miejscowej agencji nieruchomości a nie Miasto Augustów. Opinia publiczna była informowana, że finalizowane są rozmowy prowadzone w imieniu władz miasta ze spadkobiercami przedwojennych właścicieli i że ten tożsamościowy obiekt przeznaczony będzie po zakupie na muzeum. Wiedzę tę mieli augustowscy inwestorzy i część z nich twierdzi, że świadomie odstąpiła od zainteresowania tą posesją, by nie utrudniać negocjacji miastu.
Jednak nie wszyscy i zamiast muzeum okazało się, że w miejscu kaźni ma być galeria handlowa.
Wpis w rejestr zabytków w 2011 r. udaremnił ten plan, nałożył na właściciela wymóg dbałości o obiekt, wymóg przekazywania wiedzy na temat wydarzeń z nim związanych i zagospodarowanie go z zachowaniem szacunku dla przeszłości tego miejsca.  Właściciel nie wywiązuje się z obowiązków, jednak nie zgodził się na propozycje ze strony władz miasta odkupienia lub zamiany posesji po cenach rynkowych. Wcześniej prasa podawała astronomiczne kwoty 6 – 8 milionów złotych, jako wycenę satysfakcjonującą właściciela.
„Dom Turka” niszczeje. Warto to zmienić, może dobrze służyć augustowskiej społeczności, ale obowiązywać muszą ceny rynkowe.

Poniżej tekst sprzed siedmiu lat, Z 2011 R., podający najważniejsze fakty z historii budynku w czasie II wojny światowej i po niej. Było siedem lat chudych – może już czas na zmianę?

„Dom Turka” zabytkiem!

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego utrzymał decyzję Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 1 kwietnia 2011 r. o wpisie w rejestr zabytków augustowskiej siedziby NKWD i PUBP – tzw. „Domu Turka”, uznając za zasadną i potrzebną ochronę prawną budynku przy ul. 3 Maja 16 w Augustowie ze względu na jego wartości artystyczne i historyczne. Ochroną konserwatorską objęty został cały obiekt. Datowany 16 czerwca 2011 r. dokument jest decyzją ostateczną w administracyjnym toku postępowania. Odtąd pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga prowadzenie jakichkolwiek prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku. Prace takie są możliwe i wręcz pożądane, wymagają jednak uzgodnień z konserwatorem, by nie naruszały szacunku dla wydarzeń ważnych dla lokalnej społeczności, które ten obiekt w materialny sposób symbolizuje. Właściciel odpowiada za stan jego zachowania.

O uznanie „Domu Turka” za zabytek i zapewnienie mu ochrony prawnej poprzez wpis w rejestr zabytków zwróciły się do PWKZ w czerwcu 2009 r. cztery augustowskie organizacje: Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Sybiraków, Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej i Klub Historyczny im. Armii Krajowej.

Argumentowaliśmy, że budynek ten, jako miejsce męczeństwa polskich patriotów w czasie II wojny światowej i w okresie powojennym, stanowi świadectwo minionej epoki i zdarzeń , których zachowanie leży w interesie społecznym, a więc spełnia wymogi ustawowej definicji zabytku. Przytoczę najbardziej podstawowe fakty to potwierdzające. Tą augustowską kamienicę na początku 1940 r. przejął Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD). Tam właśnie do czerwca 1941 r. (gdy Rosjanie zostali wyparci z Augustowa przez Niemców), więziono przeciwników okupacyjnej sowieckiej władzy, stamtąd też NKWD kierowało trzema kolejnymi deportacjami mieszkańców ziemi augustowskiej w głąb Rosji.

NKWD powróciło do obiektu jesienią 1944 r., a w styczniu 1945 r. usytuowało w nim tworzony według sowieckich wzorców Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, przejmujący stopniowo od Rosjan odpowiedzialność za zwalczanie ruchu niepodległościowego. W lipcu 1945 r. funkcjonariusze PUBP udzielili pomocy służbom sowieckim w realizacji Obławy Augustowskiej, pacyfikacji mającej na celu likwidację polskiego podziemia. „Dom Turka” był wówczas jednym z miejsc przetrzymywania podejrzanych o przynależność bądź wspieranie Armii Krajowej. Ci jej żołnierze, którzy przetrwali lipcową obławę sowiecką byli nadal (aż do jesieni 1954 r.) bezwzględnie ścigani przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego
w Augustowie przy współpracy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Milicji Obywatelskiej. W operacjach (obławach) realizowanych przeciwko antykomunistycznemu podziemiu zabijani byli, a także zatrzymywani, mieszkańcy powiatu augustowskiego i powiatów ościennych. Zwłoki zabitych oraz osoby zatrzymane przewożono do „Domu Turka”, gdzie ujęci poddawani byli brutalnemu śledztwu. Były przypadki zakatowania w czasie przesłuchań w siedzibie UB i pochówków na terenie otaczającym budynek. Istnieje uzasadnione podejrzenie, że nadal mogą znajdować się tam szczątki ludzkie. Liczymy na to, że poprzez ziemną odkrywkę archeologiczną sprawdzą to prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku. Każdy, kto posiada informację na temat przestępstw funkcjonariuszy PUBP w Augustowie proszony jest o ich zgłoszenie do białostockiego IPN – tel. 85 6645790.

Augustowski „Dom Turka” to miejsce zbrodni komunistycznych o wyjątkowo wyrazistej symbolice: w jednym i tym samym miejscu Polacy doświadczyli represji najpierw sowieckiego, a od 1945 r. polskiego aparatu bezpieczeństwa – represji porażających co do okrucieństwa i liczby. Takie miejsce powinniśmy zachować dla potomnych jako przestrogę, ale i wyraz hołdu dla tych Niezłomnych, którzy za wolną Polskę płacili życiem i zdrowiem a jeszcze do niedawna byli określani nie patriotami, a bandytami. Przypadek „Domu Turka” wykazał, że miejsca zbrodni komunistycznych nie doczekały się ciągle jeszcze w naszym państwie należnej ochrony i nie są traktowane na równi z miejscami zbrodni hitlerowskich. Pomysł zabudowy galerią handlową warszawskiego Pawiaka wydaje się obrazoburczy, a czy równie oburza taki sam projekt odnośnie augustowskiej siedziby NKWD i PUBP ? Augustowski „Dom Turka” jest lokalnym odpowiednikiem Pawiaka (dobrze rozumieją to rodziny ofiar represji komunistycznego aparatu władzy) i dobrze, że nareszcie jest chroniony ustawą o zabytkach. Jestem przekonana, że PWKZ zadba o zachowanie właściwej powagi i godności tego miejsca.

Dziękuję PWKZ i wszystkim, którzy przyczynili się do podjęcia decyzji o wpisie „Domu Turka” w rejestr zabytków , szczególnie augustowianom i mieszkańcom regionu, którzy nie zapomnieli o ofierze swych przodków.

Danuta Kaszlej, Prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie.

 

Kto upomni się o zamordowanych w lipcu 1945 r. mieszkańców tej ziemi, jeśli nie my tu mieszkający?
Tutaj znajdziesz podstawowe informacje o Obławie Augustowskiej z lipca 1945 r.
Przybywajcie, zabierzcie rodziny, przyjaciół znajomych.
Program kończy publiczne odczytywanie imion i nazwisk Ofiar Obławy Augustowskiej, bo – jak napominał Z. Herbert
” jesteśmy mimo wszystko
stróżami naszych braci (…)
musimy zatem wiedzieć
policzyć dokładnie
zawołać po imieniu
opatrzyć na drogę”
Masowa zbrodnia ma indywidualne twarze – Przywróćmy Im twarze i imiona!
Augustów, w środę ,12 lipca 2017 r.
Będziesz?

obława 2017 plakat

 

17 i 18 września br. były w Augustowie dniami przesyconymi historią. Wydarzenia o których trzeba pamiętać – napaść Związku Sowieckiego na Polskę i obchodzony 17 września Dzień Sybiraka pozwoliły wprowadzić w klubową działalność nowy rocznik licealistów.
Mieliśmy też ciekawą możliwość poznania młodych Polaków z Wileńszczyzny i ich opiekunów. Podjęliśmy wspólne działania z trzydziestoosobową grupą młodzieży z Wileńszczyzny, która wraz z uczniami II Liceum Ogólnokształcącego w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie oraz Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Sejnach brała udział w projekcie edukacyjnym Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej. Zaproponowaliśmy takie formy, by aktywność młodych ludzi służyła zarówno poznaniu siebie, jak i dziejów przodków. Była i radość z bycia razem, i wspólny wysiłek odkrywania przeszłości,  i pełne skupienia chwile refleksji, modlitwy i oddania hołdu polskim patriotom.

Rozpoczęliśmy dzień od  wspólnego rejsu statkiem Żeglugi Augustowskiej po Netcie i naszych jeziorach do Studzienicznej.
rejs-1
ZOBACZ CAŁY ARTYKUŁ

 

17 września 2016 r. (już po raz drugi) Zespół Najlepsza kawa tylko „U Turka” zaprosił na grę miejską, której celem jest przybliżenie jej uczestnikom informacji dotyczących
„Domu Turka” – augustowskiej siedziby NKWD i PUBP, miejsca represji komunistycznych.

Współpracowaliśmy przy tworzeniu scenariusza gry oraz zgłosiliśmy udział w niej 10 zespołów. A były to zespoły nietypowe – młodzież z II LO w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie była w nich nie tylko uczestnikami gry, ale też przewodnikami po naszym mieście dla polskiej młodzieży z Wileńszczyzny.

Gratulujemy zajęcia drugiego i trzeciego miejsca na podium augustowsko – wileńskim drużynom a wyrazy uznania skaładamy zwycięskiej drużyny harcerek 🙂

Wszystko na zdjęciach – prezentujemy fotoreportaż  Zbigniewa Kaszleja
[Not a valid template]