Obława Augustowska

7 czerwca 2017 r. w augustowskim „Domu Nauczyciela” wygłosiliśmy referat  „Co wiemy, a czego nie wiemy o Obławie Augustowskiej” na forum augustowskiego Stowarzyszenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
fot. Uniwersytet Trzeciego Wieku w Augustowie

Wiedzę o Obławie Augustowskiej warto budować nawet z okruchów. W numerze „Naszego Sztabińskiego Domu” ze stycznia 2017 r. [nr 1(226)] Józef Matyskieła zamieścił artykuł „Historia zapisana w starej fotografii” okraszony pochodzącą z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XX w. fotografią. Jest ona cenna dla historyków zajmujących się dziejami Obławy Augustowskiej i jej Ofiarami, gdyż na grupowym zdjęciu, wśród żołnierzy 41 Suwalskiego Pułku Piechoty, znajduje się  Stanisław Matyskieła. Jest on Ofiarą Obławy Augustowskiej, jednym z 16 mężczyzn ujętych przez sowietów na wiejskim zebraniu w Jaziewie w lipcu 1945 r.

Oto artykuł Józefa Matyskieły z „Naszego Sztabińskiego Domu”:

„HISTORIA ZAPISANA W STAREJ FOTOGRAFII

Po wielu miesiącach zmagań z substancją budowlaną oraz tymi, którzy mniej lub bardziej udolnie dokonują jej przeobrażenia, miałem wreszcie kilka chwil aby na nowo odnaleźć  się w tym, czego nie muszę, a bardzo chcę. Wszystko jest jednak po coś. Opłacił się wysiłek całej rodziny. Najogólniej mówiąc – finis opus coronat. Do tego jeszcze cała ta przewalanka zaowocowała cennym znaleziskiem w postaci  poszukiwanej przeze mnie od lat fotografii stryja Stanisława urodzonego w 1909 roku. Jakież było moje zdumienie, gdy spośród gruzów wyłonił się niewielki, pożółkły i sponiewierany przez czas i okoliczności kartonik  – połówka zdjęcia. To musi być jakiś znak – pomyślałem. Po chwili miałem w ręku drugą jego część. Nie miałem już wątpliwości, że to właściwie cud. Prawie pól wieku minęło od chwili, gdy oglądałem je po raz ostatni. Stryja Stasia zabrali ruscy w czasie obławy w lipcu 1945 roku. Jedną z niewielu pamiątek po nim była właśnie ta fotografia, przedstawiająca  dwunastu (drużyna) młodych piechurów w pełnym uzbrojeniu (m.in. rkm Browning wz. 28) na zajęciach poligonowych w 41 pp w Suwałkach na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych minionego stulecia (Stanisław Matyskieła pierwszy od lewej w dolnym rzędzie). Ilu z nich przeżyło wojnę? Ilu złożyło w ofierze swoje młode życie  we wrześniu  1939 roku  walcząc z niemieckim najeźdźcą lub tak jak stryj i piętnastu jego kolegów z Jaziewa – poniosło śmierć z sowieckiej ręki już po wojnie? Da Bóg, że tak jak dwie połówki tej fotografii, odnajdą się kiedyś doły śmierci – miejsce ich dotychczasowego spoczynku, a my będziemy mogli spełnić swój obowiązek, by godnie, po katolicku ich pochować”. Autor: Józef Matyskieła

Fotografia, dotknięta „zębem czasu”, jest rzeczywiście złej jakości. Publikuje ją poniżej „przepracowaną” w programie graficznym przez Wojciecha Kaszleja.
Kim był Stanisław Matyskieła – bohater tej fotografii? W spisie opublikowanym w zbiorze „Obława Augustowska – lipiec 1945 r. Wybór źródeł”, wydanym przez białostocki Oddział IPN w 2010 r., jest ujęty Stanisław Matyskieła, jako mieszkaniec Jaziewa, ur. w 1909 r. a zatrzymany 13 lipca 1945 r.

 „Lista osób zamordowanych podczas „Obławy Augustowskiej” udostępniona przez Instytut Pamięci Narodowej Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku, na portalu http://oblawaaugustowska.pl/ zawiera uszczegółowienie biogramu Stanisława Matyskieły:
Matyskieła Stanisław – syn Antoniego i Feliksy, urodzony 17.10.1909 r. w Jaziewie, zamieszkały we wsi Jaziewo.
Na tym portalu można znaleźć także fotografię Stanisława Matyskieły:

Alicja Maciejowska w publikacji  „Przerwane życiorysy – Obława Augustowska, lipiec 1945 r.”, wydanej w 2010 r. przez białostocki oddział IPN, przedstawiła spisany na podstawie rozmów z rodziną biogram Stanisława Matyskieły z Jaziewa. Przytaczam go w całości:
ZOBACZ CAŁY ARTYKUŁ

Wiedzę o Obławie Augustowskiej warto budować nawet z okruchów. Kierując się przekonaniem, że warto upubliczniać każde źródło historyczne, które przywraca naszej pamięci ofiary sowieckiej zbrodni z lipca 1945 r., chcę pójść tropem dokumentu opublikowanego w latach 90. XX wieku na łamach „Przeglądu Augustowskiego” przez Andrzeja Makowskiego.
Historyk ten, zbierając materiały do wydanego w 1997 opracowania „Dzieje Augustowa od założenia miasta do 1945 r.”, przeprowadził kwerendę zasobów archiwalnych augustowskiej parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego.

Przeszukując księgi parafialne Andrzej Makowski natrafił na dokument z 30 stycznia 1953 r., który jest interesujący dla badaczy Obławy Augustowskiej i jednocześnie wiele mówi o rzeczywistości lat pięćdziesiątych XX wieku.
Proboszcz augustowskiej parafii ks. Eugeniusz Grodzki spisał, złożone pod przysięgą, zeznanie Czesława Narolewskiego dotyczące ofiar sowieckiej pacyfikacji z lipca 1945 r.
O Obławie Augustowskiej nie można było wtedy mówić, ksiądz był jednak gwarantem, że wiedza przekazana w taki sposób nie narazi informatora a przetrwa dla potomności.

Po latach warto powrócić do znalezionych w archiwum parafii zapisów. Oto skan dokumentu, by ułatwić jego odbiór, pod skanem zamieszczam przepisaną treść, z korektą jedynie literówek:

„Dnia 30 stycznia 1953 r. stawił się w kancelarii parafialnej w Augustowie Czesław Narolewski i po złożeniu następującej przysięgi: „Przysięgam panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy św. jedynemu, że w sprawie Stanisława Dziądziaka zeznam całkowitą znaną mi prawdę i tylko prawdę. Tak przysięgam. Tak mi dopomóż Bóg!”
(podpis Narolewskiego Czesława)
zeznał co następuje: ZOBACZ CAŁY ARTYKUŁ

W wieku 87 lat zmarła Alicja Maciejowska, dziennikarka, reportażystka, dokumentalistka i osobowość Polskiego Radia. Laureatka wielu nagród radiowych, w tym Złotego Mikrofonu.
Internowana w stanie wojennym i na prawie osiem lat pozbawiona prawa wykonywania zawodu, brała udział w redagowaniu pisma „Solidarność Radia i TV”, tam też zamieszczała pierwsze komunikaty z działalności Komitetu Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 r.
Grupa ludzi, tworząca od 1987 r. wraz z Alicją Maciejowską komitet, wykonała pionierską, olbrzymią pracę dokumentującą sowiecką zbrodnię na Polakach w lipcu 1945 r. – Obławę Augustowską. Zebrany materiał zaprezentowała w reportażach radiowych oraz w wydanej w 2010 r. książce „Przerwane życiorysy – Obława Augustowska, lipiec 1945 r.”

W 2007 r. zaprosiliśmy Alicję Maciejowską, wraz z wszystkimi członkami Komitetu Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 r., na sesję Klubu Historycznego im. Armii Krajowej poświęconą Obławie Augustowskiej. Zamieszczamy zdjęcia autorstwa Jerzego Lecha z tego spotkania.