O celach i wynikających z nich formach działalności …
Powołanie Klubu nastąpiło z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, która została natychmiast podjęta przez II Liceum Ogólnokształcące w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie i Starostwo Powiatowe w Augustowie. Działalność prowadzimy we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku, zapraszamy również historyków z innych oddziałów IPN a także innych środowisk.
Skąd decyzja o utworzeniu klubu? Najkrótsza odpowiedź brzmi: z troski o edukację patriotyczną i potrzebę stworzenia otwartego forum dzielenia się wiedzą i zarażania pasją historyczną.
Idea ta zrodziła się ze spostrzeżenia, że młodzieży brakuje wiedzy z zakresu historii najnowszej a przecież to jej poznawanie jest najbardziej naturalnym sposobem na identyfikację młodych ludzi z przeszłością własnego kraju i regionu; na budzenie wśród nich postawy obywatelskiego zaangażowania. Wiedza z zakresu historii najnowszej pozwala rozumieć rzeczywistość, uczy krytycyzmu i obrony przed manipulacjami, pomaga świadomie funkcjonować w życiu społecznym i politycznym, dokonywać wyborów opartych o racjonalne przesłanki a nie o emocje, czy populistyczne slogany – tymczasem ciągle brakuje na nią czasu w rzeczywistości przeładowanych programów szkolnych i minimalizowania edukacji historycznej.
Z tych powodów warto stwarzać okazję do zapoznawania z opartą na rzetelnych podstawach naukowych wiedzą o dziejach niedawnych ojczyzny. Użyłam celowo określenia niedawnych – więc bliskich – bliskich nam w odstępie czasowym i emocjonalnym, bo to historia naszych przodków. W działalności klubu chcemy stawiać na przekaz historii bliskiej, stąd drugi ważny priorytet to dzieje regionu. Właśnie: regionu, bo drugi wymiar historii bliskiej to bliskość przestrzeni – krajobrazu kulturowego, który nas otacza i kształtuje a który wyrasta z przeszłości. Splatająca się ze sobą i bardzo ciekawa historia Augustowszczyzny, Suwalszczyzny i Sejneńszczyzny sprowadza do wymiaru lokalnego koleje losu naszej ojczyzny – Polaków i innych narodowości ją zamieszkujących. Ich losy i dylematy stają się losami pradziadka, babci, rodziców, sąsiadów. Łatwiej wówczas o motywację, by je poznać i zrozumieć.
Sesje klubu pomagają w tym poprzez wykłady historyków – profesjonalistów oraz wspomnienia świadków historii. Obydwie formy przekazu historycznego poza wymiarem poznawczym mają ważny walor wychowawczy, wielorako wpływają na postawy młodych.
Zapraszając historyków chcemy, by młodzież augustowskich szkół ponadgimnazjalnych przygotowująca się do matury i studiów wyższych zetknęła się z wykładem typu akademickiego, mogła mieć informacje z pierwszej ręki o najnowszym stanie badań w zakresie tematyki będącej przedmiotem sesji a także miała kontakt z osobowościami i autorytetami, ludźmi nauki o doskonałym warsztacie i uznanym dorobku naukowym, jak prof. Jerzy Eisler, dyrektor warszawskiego oddziału IPN, czy też prof. Kazimierz Dopierała, zastępca przewodniczącego Komitetu Badań nad Polonią Polskiej Akademii Nauk. Chcemy rozbudzać w ten sposób edukacyjne aspiracje młodzieży, przełamywać wynikającą z kompleksów obawę przed studiowaniem w dużych ośrodkach, na uczelniach o najwyższym poziomie.
Mamy w regionie doskonałych historyków zajmujących się dziejami naszej małej ojczyzny i potrafiących w atrakcyjny sposób tę wiedzę przekazać. Dowiódł tego Jarosław Szlaszyński, współautor monografii historycznej Augustowa, który na forum Klubu przedstawił siedem referatów opartych na własnych badaniach, za każdym razem ściągając liczne audytorium.
Ufając dewizie: Słowa uczą, przykłady pociągają, wielką wagę przywiązujemy do współpracy ze świadkami historii – przede wszystkim AK-owcami z augustowskiego koła ŚZŻ AK, kierowanego przez Czesława Korenkiewicza oraz z Zarządem Głównym ŚZŻ AK. Jego prezes ppłk Czesław Cywiński we wzruszającym przesłaniu Do Pedagogów i Młodzieży Szkół Ziemi Augustowskiej z listopada 2006 r. podkreślił znaczenie edukacji historycznej dla wychowania młodzieży w patriotyzmie: Nas, pokolenie młodzieży polskiej II Rzeczypospolitej tak właśnie wychowywano, na przykładach walk Powstania Styczniowego 1863 r. Pokolenie to stworzyło etos Armii Krajowej, oparty na niezłomnej wierności zasadom wynikającym z umiłowania ojczyzny i wolności. Mieszkając na Augustowszczyźnie, gdzie konspiracja akowska i poakowska była bardzo silna, wiemy, jak trudne było dochowanie tej wierności i jak wielką cenę musieli zapłacić żołnierze podziemia i miejscowa ludność . Wyrażając głęboki szacunek pokoleniu AK, przekonani, że etos AK jest dobrą płaszczyzną wychowawczą dla współczesnych Polaków zakładając Klub Historyczny przyjęliśmy imię Armii Krajowej. Bardzo cenimy też udział w naszych sesjach przedstawicieli bardzo ważnej i licznej na Augustowszczyźnie społeczności Sybiraków i świadectwo ich życia. Zesłanie na nieludzką ziemię było karą za patriotyzm. To właśnie patriotyzm stanowi wspólny mianownik środowiska Akowców i Sybiraków.
Sukcesy Klubu Historycznego
Za największy sukces uważamy zaistnienie licznego i wciąż poszerzającego się grona uczestników, współpracowników i sympatyków klubowych przedsięwzięć. Oferta Klubu pozwalająca uzupełnić, odświeżyć a czasem też przewartościować swą wiedzę i podyskutować o naszych dziejach przyciąga – poza AK-owcami i Sybirakami – osoby zainteresowane historią różnych stanów, zawodów i pokoleń z całego regionu. Grupą dominującą i bardzo istotną w intencjach organizatorów są nauczyciele i oczywiście młodzież, którą traktujemy jako najważniejszego adresata działalności klubu. Poza uczniami II LO gościliśmy młodzież z innych augustowskich szkół ponadgimnazjalnych, harcerzy z Augustowa i Suwałk, gimnazjalistów z Sejn.
Od listopada 2006 r. zorganizowaliśmy dwadzieścia dziewięć sesji Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie z udziałem historyków o ważnym dorobku w zakresie tematyki danej sesji. W każdej z nich uczestniczyło od stu do stu pięćdziesięciu osób. Rajdy historyczne i inne wyjazdy edukacyjne, organizacja ważnych rocznic, spotkania ze świadkami historii, konferencje, publikacje, integracja środowisk kombatanckich, warsztaty dla młodzieży, projekty edukacyjne, gromadzenie źródeł historycznych – w tym utrwalanie relacji, to rodzaje przedsięwzięć jakie podejmowaliśmy. Szczególną wagę przywiązujemy do opieki nad zabytkami, miejscami pamięci narodowej, cmentarzami i mogiłami. Stoczyliśmy, wespół ze stowarzyszeniami kombatanckimi, batalię o wpis w rejestr zabytków nieruchomych augustowskiej siedziby NKWD i PUBP zwanej „Domem Turka”, staramy się o przeprowadzenie na jej terenie badań ziemnych, by zweryfikować liczne relacje o pochówkach tam ofiar PUBP z lat 1945 – 54 i sprawdzić, czy znajdują się tam nadal szczątki pomordowanych. Uczestniczymy w corocznej kweście na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków na augustowskim cmentarzu, zrealizowaliśmy z młodzieżą projekt „Zachowajmy miejsca pamięci dla potomnych – nie niszczmy ich”. Priorytetem naszej działalności jest upowszechnianie wiedzy o Obławie Augustowskiej z lipca 1945 r. i troska o odnalezienie dołów śmierci jej ofiar. Podejmujemy w tym kierunku wielorakie działania samodzielnie (m.in. projekt „Obława Augustowska – lipiec 1945 r. Gdy nie ma grobów ocalmy pamięć…”) i we współpracy z Związkiem Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. W realizacji tych ważnych celów mamy wsparcie mieszkańców regionu wyrażone m.in. w formie podpisywania petycji i wspólnych interwencji. Cieszy nas wspaniała praca współpracujących z Klubem nauczycieli – społeczników i młodzieży angażującej się w wspólne działania. To właśnie nazywamy sukcesem.
Realizacja klubowych przedsięwzięć nie byłaby możliwa bez współpracy wielu środowisk. Reprezentowane są one we władzach Klubu – Radzie Programowej i Zarządzie. Ich skład podaję w kolejności alfabetycznej: Wojciech Batura, Leszek Cieślik, Zdzisław Chmieliński, Barbara Czartoszewska, Danuta Kaszlej, Zbigniew Kaszlej, Czesław Korenkiewicz, Helena Mancewicz, Beata Naumowicz, Paulina Puszkarska, Jarosław Szlaszyński, Wojciech Walulik, Franciszek Wiśniewski, Michał Wiśniewski, śp. Antoni Żabicki. „Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie, może poszczycić się znaczącymi osiągnięciami w zakresie edukacji patriotycznej młodzieży oraz w poszerzaniu wiedzy o dziejach najnowszych Polski i regionu” – tak posumowała ponad roczną działalność klubu Rada Programowa w grudniu 2007 r.
„Towarzyszę sesjom augustowskiego Klubu Historycznego od początku – przyjeżdżam tu z przyjemnością i za każdym razem jestem zdumiony – rozmachem, atmosferą, zasłuchaniem młodzieży, perfekcyjnym przygotowaniem … Bywam na wielu konferencjach, sesjach, uroczystościach i mam podstawy do oceny, że spotkania w Augustowie mają wyjątkowy klimat i charakter. Chcę uzmysłowić młodzieży, że jesteście uprzywilejowani, bo działalność takich klubów nie jest normą – a właśnie Wy macie możliwość uczestniczenia w tym wyjątkowym przekazie historii.” Taką opinią podzielił się dr Waldemar Wilczewski – Naczelnik OBEP IPN w Białymstoku na siódmej z kolei sesji Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie w październiku 2007 r. Działalność naszego klubu jako wzorcową promuje też w całym kraju Zarząd Główny ŚZŻ AK, potwierdzeniem pozytywnego odbioru są też artykuły w Biuletynie Informacyjnym – miesięczniku ŚZŻAK, lokalnych mediach, wpisy w księdze pamiątkowej a przede wszystkim grono osób i instytucji w różnoraki sposób wspierających klubową działalność – to cieszy i motywuje, by taką opinię podtrzymać i ugruntować.
Prezes Zarządu Klubu Historycznego
im. Armii Krajowej w Augustowie
Danuta Kaszlej