27 października 2015 r. o godz. 11.00 w II LO w Augustowie przy Alei Kardynała Wyszyńskiego 1 dr Marcin Zwolski wygłosi referat: Ofiary terroru totalitarnego w więzieniu w Białymstoku.
Dr. Marcin Zwolski jest historykiem białostockiego OBEP IPN, autorem monografii Więzienie w Białymstoku 1944 – 1956. Jego badania naukowe prowadzone od z górą dziesięciu lat, stały się podstawą rozpoczęcia ekshumacji przy białostockim areszcie.

Na godzinę przed klubowym spotkaniem, od godz. 10. 00, pracownicy białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej będą pobierać materiał do badań DNA od rodzin ofiar totalitaryzmów, których miejsce pochówku nie jest znane. Przekazanie materiału biologicznego daje nadzieję na zidentyfikowanie bezimiennych szczątków ludzkich już odnalezionych na terenie białostockiego więzienia i tych, które gdziekolwiek uda się odnaleźć w przyszłości.

Warto, by materiał biologiczny przekazali krewni ofiar II wojny światowej i okresu powojennego, którzy nie wiedzą, gdzie są szczątki ich bliskich.

Dotyczy to rodzin osób, które zginęły z rąk okupantów: sowieckiego bądź niemieckiego w latach II wojny światowej; zamordowanych w Obławie Augustowskiej i wszystkich zabitych przez funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji po 1944 r., w tym straconych na mocy wyroków kary śmierci wydanych przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Białymstoku.

Opracowaliśmy spisy żołnierzy niepodległościowego podziemia z ziemi augustowsko-suwalskiej skazanych i straconych w Białymstoku w latach 1946 – 1953 oraz zabitych do 1954 r. w operacjach UB-KBW – nasz apel dotyczy m.in. krewnych tych osób.
Poniższe wykazy opracowali: Danuta Kaszlej, Zbigniew Kaszlej

Żołnierze niepodległościowego podziemia z ziemi augustowsko-suwalskiej skazani wyrokami Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na karę śmierci i straceni w latach 1946 – 1953
1. Arasimowicz Antoni, s. Antoniego i Emilii, ur. 15.02.1921 r. w Dębszczyźnie, gm. Filipów. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Filipowie w dniu 8.11.1946 r. skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 25.11.1946 r. w białostockim więzieniu.

2. Burdyn Leon, ps. „Cichy”, „Cichy I”, „Doman”, „Łomian”, s. Piotra i Anny, ur. 6.04.1908 r. w Zaboryszkach, pow. suwalski, Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 20.07.1946 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 11.09.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

3. Czygier Józef, ps.  „Sączek”, s. Stanisława i Marianny, ur. 19.03.1919 r. w Bartnikach, gm. Lipsk, zam. Wołkusz, gm. Lipsk. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 13 maja 1946 r. skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 18.06.1946 r.

4. Czyż Kazimierz,  ps. „Wicher”, „Stasiek”, s. Józefa i Marianny, ur. 1.03.1925 r. w Wygadance, gm. Poddąbce, pow. Łuck, na Wołyniu, zam. Jesionowo, gm. Jeleniewo. Wyrokiem Wojskowego Sądu  Rejonowego w Białymstoku z dnia 13.10.1952 r. został skazany na karę śmierci.  Wyrok został wykonany 1.04.1953 r. w więzieniu w Białymstoku.

5. Granos  Piotr, ps. ,,Gałązka”, ,,Śliwa”, s. Bronisława i Józefy, ur. 31.08.1914 r. we wsi Krasnybór, gm. Sztabin, zam. Kamienna – Nowa,  gm. Dąbrowa, pow. Sokółka. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany został w dniu 29.08.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 23.09.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

6. Kalinko Józef, ps. ,,Wazon” , „Waza”,  s. Stanisława i Aleksandry, ur. 27.02.1926 r. w Jeleniewie, pow. Suwałki i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany został w dniu 30.09.1946 r. w trybie doraźnym na karę śmierci. Wyrok wykonano 10.10.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

7. Konikowski  Witalis, ps. ,,Dąb”, s. Józefa i Marianny, ur. 17.01.1914 r. we wsi Wołownia, gm. Jeleniewo, pow. Suwałki i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 20.07.1946 r. skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 11 września 1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

8. Łukowski  Józef, ps. „Szczerbiec”, s. Piotra i Aleksandry, ur. 20.10. 1915 r. w Suwałkach i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku, w dniu 22 maja 1947 r. skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 4 czerwca 1947 r. w Białymstoku.

9. Makarewicz Franciszek, s. Władysława i Marceli z Malinowskich, ur. 20.05.1907 r. w Sejnach, zam. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany 30.09.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 10.10.1946 r.

10. Myszczyński Kazimierz, ps. „Igiełka”, s. Kazimierza i Teofili, ur. 12.12.1906 r. w Krasnopolu, pow. Suwalski i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Sejnach w dniu 11.01.1947 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 27.01.1947 r.

11. Naruszewicz Karol, ps. ,,Puszczyk,  s. Adolfa i Marii z Lisowskich, ur. 23.02.1924 r. we wsi Szczebra, gm. Szczebro – Olszanka, pow. Augustów. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Raczkach w dniu 07.11.1946 skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 04.12.1946.

12. Parafianowicz Stanisław, ps. ,,Zarzecki” ,,Żabin”, s. Antoniego i Anny, ur. 16.01.1908 r. Pawłówka, pow. Suwałki i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany został w dniu 20.07.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 11.09.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

13. Piekarski Marian,  ps. „Ryś”, s. Stanisława i Julianny, ur. 08.01.1927 r. we wsi Berżniki, pow. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku 20.07.1946 r. skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano 11.09.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

14. Siergiej Bronisław, ps. ,,Chmura”, Stanisława i Józefy, ur. 15.08.1921 r. we wsi Siniewicze, gm. Wołłowiczowce,  pow. Augustów, zam. Sejny,  pow. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku skazany został w dniu 28.10.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 13.12.1946 r.

15. Sowulewski  Franciszek, ps. ,,Bąk” ,,Twardowski” , s. Antoniego i Ewy, ur. 14.12.1915 r. we wsi Olszanka, gm. Filipów, pow. Suwałki, zam. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 20 lipca 1946  skazany został  na karę śmierci. Wyrok wykonano 11.09.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

16. Staśkiewicz Antoni, s. Antoniego i Józefy, ur. 12.08.1923 r. we wsi Dębszczyzna, gm. Filipów, pow. Suwałki, zam. Guzy, gm. Mieruniszki, pow. Olecko. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Filipowie skazany w trybie doraźnym skazany został 8.11.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 25 listopada 1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

17. Staśkiewicz Kazimierz, ps. ,,Pietraszewski”, s. Antoniego i Józefy, ur. 06.03.1916 r. we wsi Dębszczyzna, gm. Filipów, pow. Suwałki, zam. Kazimierówka, gm. Jeleniewo, pow. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Filipowie skazany został w trybie doraźnym  8.11.1946 r. na karę śmierci.Wyrok wykonano 25 listopada 1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

18. Staśkiewicz Piotr, ps. ,,Olszyna”, s. Antoniego i Józefy, ur. 18.11.1905 r. we wsi Dubowo, gm. Kuków, pow. Suwałki, zam. Dębszczyzna, gm. Filipów, pow. Suwałki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku na sesji wyjazdowej w Filipowie skazany został w trybie doraźnym 8.11.1946 r. Wyrok wykonano 25 listopada 1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

19. Strzałkowski Zygmunt, ps. ,,Wiewiórka” – s. Adama i Serafiny z domu Bochenek, ur. 23.10.1921 r. we wsi Ponarlica, gm. Lipsk, pow. Augustów i tam zamieszkały. Zatrzymany i aresztowany 22.08.1946. Wyrokiem WSR w Białymstoku (Dr 79/46) skazany 07.10.1946 na karę śmierci  z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze. Wyrok wykonano 17.10.1947 r.

20. Zagórski Władysław, ps. ,,Wichura”, s. Władysława i Pauliny, ur. 27.09.1912 r. we wsi Janówek, gm. Sztabin, pow. Augustów i tam zamieszkały. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Białymstoku  skazany  21.06.1946 r. na karę śmierci. Wyrok wykonano 12.08.1946 r. w więzieniu w Białymstoku.

Do 1954 r. na żołnierzy niepodległościowego podziemia organizowane były regularne obławy przeprowadzane siłami Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego przy wsparciu  Milicji Obywatelskiej i ORMO. Według pozyskanych relacji partyzanci zabici podczas tych obław byli „wrzucani” na samochody i odwożeni przez KBW do Białegostoku. Gdzie zakopano ich ciała, do dnia dzisiejszego nie jest wiadomo. Może to właśnie one spoczywają na terenie białostockiego więzienia przy ul. Kopernika?

Partyzanci zabici podczas operacji UB – KBW, których ciała nigdy nie zostały wydane rodzinom ani nie zostały odnalezione:

1. Czyż Henryk, ps. „Burza”, „Zygmunt”, s. Józefa i Marii, ur. 20.05.1922 r. w Wygadance, gm. Poddąbce, pow. Łuck, woj. Wołyń, zam. Jasionowo, gm. Jeleniewo. Żołnierz AK-AKO, WiN, ujawnił się 25.04.1947 r. w Suwałkach. Od 1950 r. w oddziale Jana Sadowskiego, ps. „Blady”, dowódca ośmioosobowego patrolu. Wydostał się z obławy przeprowadzonej przez KBW i UB 1.07.1950 r. w okolicach wsi Płociczno, gm, Kuków. 1.08.1950 r. został wraz z bratem okrążony w Leszczewie, gm. Jeleniewo. Ranni, popełnili samobójstwo. Miejsce pochówku jest nieznane.

2. Czyż Józef, ps.  „Kula”, s. Józefa i Marii, ur. 25.03.1933 r. w Wygadance, gm. Poddąbce, pow. Łuck, woj. Wołyń, zam. Jasionowo, gm. Jeleniewo. W latach 1949-1950 był członkiem Konspiracyjnej Organizacji Młodzieżowej w Suwałkach. W maju 1950 r. zagrożony aresztowaniem wstąpił do oddziału Jana Sadowskiego, ps. „Blady” i został przydzielony do patrolu Piotra Burdyna. Wydostał się z obławy przeprowadzonej przez KBW i UB w dniu 1.07.1950 r. w okolicach miejscowości Płociczno, gm. Kuków. 1.08.1950 r. został wraz z bratem okrążony w Leszczewie, gm. Jeleniewo. Ranni, popełnili samobójstwo. Miejsce pochówku jest nieznane.

3. Orłowski Stanisław, ps. „Piorun”, „Cygan”, s. Antoniego i Bronisławy, ur. 7.07.1921 r. w Fiedorowiźnie. Członek AK od 1942 r. W 1947 r. nie ujawnił się, jego kilkuosobowy oddział został rozbity przez UB 15.10.1949 r.  Stanisław Orłowski przyłączył się wówczas do ukrywających się: Eugeniusza Gołębiewskiego, ps. „Gabryś” i Edmunda Krysiuka, ps. „Lot”, w 1950 przeszedł do oddziału Edwarda Topczewskiego, ps. „Toporek”. W ostatnim okresie działalności, wraz z oddziałem „Toporka”, ukrywał się w okolicach Suchowoli. 30.08.1950 r. oddział został otoczony we wsi Pokośno, partyzantów zabito. Miejsce pochówku Stanisława Orłowskiego jest nieznane.

4. Kwiedorowicz Antoni , ps. „Lis”, „Stryjek”, s. Adama, ur. 1916 r. w Zielonej Budzie, k. Mariampola. Litwin. Od 1943 r. w organizacji litewskiej pod dowództwem Jurgisa Krikszczunasa „Rynwidas”, organizacja ta od kwietnia 1949 r. działała na terenie powiatu suwalskiego. W grudniu 1949 r. wstąpił do oddziału Jana Sadowskiego, ps. „Blady”. Od listopada 1951 r. w patrolu Ryszarda Dudanowicza, ps. „Wir”. Uciekł z obławy zorganizowanej w dniu 9.04.1952 r. przez KBW i UB w Łumbiach, gm. Krasnopol. Na terenie powiatu augustowskiego dołączył do Eugeniusza Gołębiowskiego, ps. „Gabryś” i  Edmunda Krysiuka, ps. „Lot”. Poległ dnia 2.10.1954 r. w lesie obok wsi Skieblewo, zastrzelony przez oddział KBW w zorganizowanej obławie. Miejsce pochówku jest nieznane.

Partyzanci zabici podczas operacji UB – KBW, których ciała zostały przywiezione do siedziby PUBP w Augustowie i nigdy nie zostały one wydane rodzinom ani nie zostały odnalezione:

1. Kunda Czesław, ps. „Fajfa”, „Słowik”, s. Bronisława, ur. 29 stycznia 1921 r. w Jaminach. Mieszkaniec Jamin, pow. Augustów. Członek Armii Krajowej. W 1944 r. został deportowany w głąb ZSRR. Po powrocie od jesieni 1947 r. był członkiem patrolu Stanisława Orłowskiego, ps. „Piorun”. W lipcu 1948 r. otrzymał pozwolenie „Pioruna” na opuszczenie patrolu, wyjechał do Szczecina. Zagrożony tam aresztowaniem powrócił na teren powiatu augustowskiego i dołączył do oddziału Stanisława Orłowskiego ps. „Piorun”. Zastrzelony 13 października 1949 r., gdy w wyniku agenturalnego doniesienia wraz z czterema współtowarzyszami został otoczony przez grupę operacyjną UB – KBW w rejonie Klonowa w powiecie augustowskim. Ciało zostało przewiezione na teren PUBP w Augustowie. Miejsce pochówku jest nieznane.

2. Łazarski Edward, ps. „Krzak”, „Przetak”, „Łazarz”, „Biedak”, s. Michała. Mieszkaniec wsi Janówek, gmina Sztabin. Od 1946 r. współpracownik patrolu Stanisława Orłowskiego, ps. „Piorun”. Od stycznia 1949 r. członek patrolu. Zginął 13 października 1949 r. w walce z grupą operacyjną UB – KBW w rejonie Klonowa w powiecie augustowskim. Ciało zostało przewiezione na teren  PUBP w Augustowie. Miejsce pochówku jest nieznane.

3. Orłowski Bronisław, ps. „Kania”, „Wujo”, s. Stanisława, ur. w 1910 r. (inna wersja daty urodzenia – 1911 r.) w Jaziewie. Mieszkaniec Jamin. Członek Armii Krajowej a następnie Armii Krajowej Obywateli. We wrześniu 1945 r. opuścił teren powiatu augustowskiego. Przebywał w Warszawie oraz na terenie województwa olsztyńskiego. Zagrożony tam aresztowaniem powrócił na teren powiatu augustowskiego i dołączył do oddziału Stanisława Orłowskiego ps. „Piorun”. Zginął 13 października 1949 r. w walce z grupą operacyjną UB – KBW w rejonie Klonowa w powiecie augustowskim. Ciało zostało przewiezione na teren PUBP w Augustowie. Miejsce pochówku jest nieznane.

Partyzanci zabici podczas operacji UB – KBW, których ciała nigdy nie zostały wydane rodzinom ani nie zostały odnalezione:

1. Burdyn Piotr, ps. „Kabel”, „Edward”, „Mroźny”, „Poręba”, ”Edward Mroźny”, s. Antoniego i Anny, ur. 10.05.1923 r. w Rudawce, gm. Sejwy. Od kwietnia 1946 r. w WiN, ujawnił się 29.04.1947 r. w Suwałkach. Od 1948 r. ukrywał się samotnie a od lipca 1949 r. wspólnie z Janem Sadowskim ps. „Blady”. Został dowódcą patrolu. Po śmierci „Bladego” został dowódcą całego oddziału. W dniu 9.04.1952 r. uciekł z obławy zorganizowanej w gospodarstwie Jana Kruszyłowicza w miejscowości Łumbie, gm. Krasnopol, gdzie znajdowały się bunkry oddziału. W czasie próby przedarcia się w lasy augustowskie, wraz z dwoma innymi członkami patrolu, zatrzymał się 10.04.1952 r. w Wysokim Moście, gdzie zostali okrążeni przez wojsko. Popełnił samobójstwo rozrywając się granatem.

2. Ołów Eugeniusz, ps. „Tadeusz” – s. Piotra i Anny, ur. 15.03.1933 r. we wsi Osinki, gm. Jeleniewo, pow. Suwałki. Od 1950 r. w grupie „Konspiracyjna Organizacja Młodzieżowa” (wcześniej „Harcerska Grupa Pogomców Komunizmu”). W dniu 03.05.1950 r. razem z dwoma kolegami z organizacji (Józef Czyż, Franciszek Bobrowski) dołączył do grupy Burdyna i Sadowskiego. Podczas operacji wojsk KBW w okolicach wsi Płociczno, gm. Kuków, pow. Suwałki w dniach 01-02.07.1950 r. udało mu się wydostać z okrążenia. Zginął w dniu 24.07.1950 r. w gospodarstwie Stanisława Wierzbowskiego we wsi Jabłonowo, gm. Sokółki, pow. Olecko, osaczony przez obławę UB i KBW.

3. Rutkowski Józef, ps. „Kuna” „Szczygieł” – s. Antoniego, ur. 17.07.1925 r.  we wsi Dzierwany, gm. Wiżajny, pow. Suwałki. Żołnierz WiN  w patrolu Stanisława Siedleckiego ps.  „Klon”, „Wierny” , wcześniej krótko w patrolu Kazimierza Bartnika ps. „Młotek”. Ujawnił się w Augustowie, w dniu 25.04.1947 r. W maju 1950 r. wstąpił do grupy Jana Sadowskiego i Piotra Burdyna. Poległ 09.09.1950 r. we wsi Dziadówek, gm. Wiżajny, pow. Suwałki w pułapce UB i KBW.

4. Stanulewicz Stanisław, ps. „Skoczek” – s. Stefanii,ur.21.08.1918 r. we wsi Chmielówka Stara, gm. Kuków, pow. Suwałki. Do grupy Burdyna i Sadowskiego wstąpił w dniu 12.02.1950 r., po sfingowanym uprowadzeniu (w grudniu 1949 r. został zmuszony do współpracy z PUBP Suwałki). Zmarł z ran w szpitalu w Suwałkach w dniu 01.07.1950 r. po walce z KBW w okolicach wsi Płociczno, gmina Kuków, powiat Suwałki.

5. Staśkiewicz Julian, ps. „Borowy” – s. Jana i Rozalii ur. 14.10.1927 r. we wsi Lipniak, gm. Zaboryszki, pow. Suwałki. Żołnierz WiN. Ujawnił się w Suwałkach, 25.04.1947 r. Do grupy Burdyna i Sadowskiego dołączył w czerwcu 1950 r. Poległ, w dniu 06.04.1952 r. we wsi Rudzie, gm. Grabowo, pow. Gołdap po walce z grupą KBW w obejściu Józefa Pojawis.

6. Wiszniewski Stanisław, ps. ,,Zagłoba”  – ur. 03.06.1919 r. we wsi Małowiste, gm. Giby, pow. Suwałki i tam zamieszkały. Żołnierz AK  Obwodu AK Suwałki , członek drużyny Józefa Milucia ps. ,,Wróbel”  w oddziale Wacława Sobolewskiego ps. ,,Sęk”, ,,Skała”. W oddziale WiN Aleksandra Kowalewskiego ps. ,,Bęben” ,,Rejtan”, jego zastępca i adiutant. Ujawnił się w Suwałkach 25.04.1947 r. We wrześniu 1947 r. znalazł się w reaktywowanym oddziale ,,Bębna”. Po rozbiciu grupy  przez współpracownika UB , pozostał jedynym żołnierzem ,,Bębna”. Poległ w walce z grupą operacyjną MO – WOP – UB 16.12.1947 r. we wsi Małowiste, gm. Giby, pow. Suwałki, w gospodarstwie ukrywającego ich Jana Chilińskiego

By ułatwić mieszkańcom Augustowa i okolicy oddanie materiału biologicznego, bez konieczności udawania się do Oddziału IPN w Białymstoku, Zarząd Klubu Historycznego im. Armii Krajowej już po raz kolejny zaprosił pracowników IPN do II Liceum Ogólnokształcącego w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie.

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych .

Danuta Kaszlej

Wpis dodano w kategoriach: Aktualności, Dom Turka, Polskie Państwo Podziemne, Sesje klubu, Żołnierze Wyklęci Suwalszczyzny