Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 r., Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie oraz augustowskie II Liceum Ogólnokształcące im. Polonii
i Polaków na Świecie zorganizowali w dniach 21 – 24.06.2013 r. obchody 68. rocznicy Obławy Augustowskiej, obejmując nimi powiat augustowski, sejneński i suwalski.
Uroczystości rozpoczęły się w piątek 21czerwca br. na augustowskim rynku misterium patriotycznym, opartym na nabożeństwie Drogi Krzyżowej, w wykonaniu uczniów II Liceum Ogólnokształcącego im. Polonii i Polaków na Świecie. Przewodniczył mu ksiądz Stanisław Wysocki, zaś wprowadzenie historyczne wygłosił Jarosław Szlaszyński. Każdej stacji męki pańskiej poza rozważaniem Pisma Świętego towarzyszyła poezja oraz teksty historyczne o zbrodni sprzed 68. lat opracowane przez Danutę Kaszlej.
Na głównym placu naszego miasta stanęło 15 brzozowych krzyży z nazwami miejscowości, z których w lipcu 1945 r. sowieci uprowadzili i zamordowali ponad tysiąc osób. Między nimi przesuwał się orszak prowadzony przez kompanię Wojska Polskiego, złożony z pocztów sztandarowych: 16 Suwalskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Powiatowej Komendy Państwowej Straży Pożarnej w Augustowie, wszystkich augustowskich szkół oraz harcerzy asystujących ogromnemu krzyżowi niesionemu przez uczniów II LO. Wszystkim, którzy przybyli mimo ogromnego upału, by oddać hołd Ofiarom Obławy Augustowskiej, licealiści rozdali publikację zawierającą scenariusz uroczystości. Misterium zakończył koncert Macieja Wróblewskiego – lubuskiego barda występującego na scenie już 42 lata, laureata złotego medalu Akademii Polskiego Sukcesu.
Gośćmi obchodów 68. rocznicy Obławy Augustowskiej byli motocykliści z całej Polski zrzeszeni w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Motocyklowego Rajdu Katyńskiego. Wieczorem w Miejskim Domu Kultury komandor Wiktor Węgrzyn, twórca i prezes stowarzyszenia i jego koledzy dzielili się wrażeniami z 12. wyjazdów na wschód, na dawne ziemie Rzeczypospolitej. Odwiedzają oni miejsca związane ze zbrodnią katyńską, spotykają się z Polakami, wiozą pomoc, porządkują opuszczone polskie cmentarze. Do Augustowa przybyli, by wraz z motocyklistami z regionu uczestniczyć w Rajdzie Śladami Obławy Augustowskiej. Komandor Wiktor Węgrzyn zaprosił na XIII Międzynarodowy Motocyklowy Rajd Katyński, którego start nastąpi 24 sierpnia br. sprzed Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie a zakończenie 15 września w tym samym miejscu. Trasa rajdu w tym roku prowadzi przez Wilno (Ponary), Mińsk (Kuropaty) Katyń, Smoleńsk, Miednoje, Moskwę, Kijów (Bykownia), miejscowości na Ukrainie, gdzie zlokalizowane są polskie cmentarze, Lwów, Wiedeń, Jasną Górę. 25 sierpnia ok. godz. 11,00 rajd będzie przejeżdżał przez Augustów, mamy nadzieję, że augustowianie godnie powitają jego uczestników.
W sobotę z Rynku Zygmunta Augusta około 50 motocykli ruszyło szlakiem miejsc, gdzie w lipcu 1945 r. kontrwywiad wojskowy ZSRS „Smiersz” przetrzymywał i przesłuchiwał ponad siedem tysięcy zatrzymanych w puszczańskich wsiach, zabranych z domów, z miejsc pracy, z pól, z lasu, z drogi. Trasa dwudniowego rajdu wiodła przez: Augustów – Jaminy – Sztabin – Krasnybór –Gruszki – Giby – Sejny – Krasnopol – Suwałki. Za kolumną motocykli podążały samochody i autokar z rodzinami zamordowanych w obławie, młodzieżą z II LO w Augustowie wraz z dyrektorem Wojciechem Walulikiem, harcerzami ze Sztabina i innymi zainteresowanymi. W każdym z odwiedzanych miejsc czekali na uczestników rajdu mieszkańcy. W Jaminach powitał przybyłych ks. proboszcz Krzysztof Bronakowski. Przybyliśmy tam w 69. rocznicę rozstrzelania przez Niemców 24. zakładników pochodzących z Jamin i okolic. Wraz z wspólnotą parafialną uczciliśmy modlitwą ich oraz Ofiary Obławy Augustowskiej, upamiętnione na przykościelnym cmentarzu. O przebiegu obławy na terenie jamińskiej parafii opowiedział Zbigniew Kaszlej, który przygotował trasę rajdu i oprowadzał po wszystkich odwiedzanych miejscach. W każdym z nich otrzymywaliśmy kolejną porcję wiedzy o pacyfikacji z lipca 1945r., wzbogacaną o relację świadków historii zaproszonych przez Danutę i Zbigniewa Kaszlejów. W każdej miejscowości przyjazd Hond, BMW, Harlejów i innych motorów z narodowymi flagami i emblematami budził zrozumiałe zainteresowanie dzieci i młodzieży. Natomiast uczestnicy rajdu byli pod ogromnym wrażeniem okazywanej im gościnności. Mieszkańcy Jamin i Krasnegoboru oraz parafia w Gibach w takim stopniu zadbali o nakarmienie przybyszów, że przed groźnymi skutkami przejedzenia ratowała nas tylko intensywność programu rajdu.
Drugim przystankiem na jego drodze był Sztabin, gdzie po powitaniu przez wójta gminy – Tadeusza Drągiewicza, odwiedziliśmy dwa miejsca związane z Obławą Augustowską. Pierwszym był budynek przedwojennego Urzędu Gminy, a obecna siedziba Izby Regionalnej im. Romana Gębicza. W jej piwnicach sowieci przetrzymywali zatrzymanych w obławie, dokonując ich pierwszej selekcji. Podejrzanych o przynależność do AK z tego miejsca i z innych okolicznych wsi przenosili do zabudowań Szyców na ulicy Rybackiej w Sztabinie. O brutalności prowadzonych tam przesłuchań opowiadał Stanisław Skokowski, syn jednego z nielicznych ocalonych z tego złowrogiego miejsca. W drodze do Krasnegoboru uczestników rajdu witano z narodowym sztandarem, chlebem i solą, a w samej wsi jej mieszkańcy na czele z duszpasterzami parafii: księżmi Maciejem Maciejewskim i Wiesławem Domitrzem. Na cmentarzu parafialnym w Krasnymborze Marian Bućko, który był zatrzymany w obławie, opowiedział zebranym o kulisach powstania pomnika – pierwszego upamiętnienia Ofiar Obławy Augustowskiej na naszym terenie. Dużym przeżyciem dla uczestników rajdu była relacja Edwarda Piekarskiego, 94-letniego mieszkańca Krasnegoboru, który w zabudowaniach państwa Szyper, opowiedział o swoim zatrzymaniu i przetrzymywaniu ponad dwa tygodnie w zachowanej do dnia dzisiejszego stodole: „Zgonili nas tu ze 150 chłopa. Bydlak nie wytrzymałby tego, co tu przeszliśmy”.
Kolejnym, puszczańskim przystankiem rajdu były Gruszki, gdzie znajduje się pomnik upamiętniający ofiary działań wojennych na tym terenie a także zamordowanych w Obławie Augustowskiej.
Pierwszy dzień rajdu zakończyła wieczornica pod pomnikiem – krzyżem w Gibach, podczas której, oprócz modlitwy, miały miejsce występy uczniów Szkoły Podstawowej
w Gibach, Grzegorza Kucharzewskiego oraz Macieja Wróblewskiego. Danuta Kaszlej, prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie przekazała szkołom w Gibach, Sztabinie i Krasnymborze publikacje IPN za dokumentowanie pacyfikacji z lipca 1945r. w ramach zorganizowanego przez klub projektu „ Obława Augustowska z lipca 1945r. Gdy nie ma grobów – ocalmy pamięć” Wszyscy uczestnicy uroczystości otrzymali rocznicowe znaczki i naklejki. W każdym z odwiedzanych miejsc uczniowie II LO zbierali podpisy pod apelem do najwyższych władz Rzeczypospolitej w sprawie Obławy Augustowskiej.
Rajd zakończył się w niedzielę, w Suwałkach, koncelebrowaną mszą świętą w intencji Ojczyzny i Zamordowanych w Obławie Augustowskiej. IPN reprezentowała dyrektor białostockiego oddziału – Barbara Bojaryn – Kazberuk. Ostatnim akcentem rajdu była wizyta w domu rodzinnym księdza Stanisława Wysockiego, skąd 68 lat temu „Smiersz” uprowadził ojca i dwie siostry księdza.
24 czerwca br. suwalszczanie zostali zaproszeni na liturgię słowa i koncert wieńczący czterodniowe obchody 68. rocznicy Obławy Augustowskiej.
Wyrazy uznania i podziękowania należą się współorganizatorom i sponsorom: Staroście Augustowskiemu, Staroście Suwalskiemu, Wójtowi Gminy Giby, Wójtowi Gminy Suwałki, Wójtowi Gminy Sztabin, Nadleśnictwu Augustów, Nadleśnictwu Suwałki, Nadleśnictwu Szczebra, Suwalskiemu Ośrodkowi Kultury, Stowarzyszeniu Międzynarodowego Motocyklowego Rajdu Katyńskiego, Parafii pw. św. Anny w Gibach, Młodzieżowej Orkiestrze Państwowej Szkoły Muzycznej I i II Stopnia w Suwałkach, Parafii pw. NSPJ w Suwałkach, PKS w Suwałkach S.A., Bankowi Spółdzielczemu „Rutka Tartak” w Suwałkach, ks. prał. Jarosławowi Hrynaszkiewiczowi, ks. prał. Franciszkowi Rogowskiemu, ks. prał. Janowi Wróblewskiemu, ks. Krzysztofowi Bronakowskiemu, ks. Maciejowi Maciejewskiemu, dr inż. Władysławowi M. Kozłowskiemu – Drzewa i Krzewy Ozdobne, Nowa Wieś Ełcka, SZULC-TRADING, Małgorzata Szulc, Suwałki, Galeria Restauracja „ROZMARINO” Suwałki, „ABRO” Bar Bożena Roszkowska Szczebra. Sponsorem medialnym był PRO-VIDEO-FOTO Makarewicz Ełk. Dziękujemy społecznościom Jamin, Krasnegoboru i Sztabina za serdeczne przyjęcie.
Do zobaczenia w Gibach, gdzie (jak co roku) w trzecią niedzielę lipca pod Krzyżem – Pomnikiem odprawiona zostanie msza św. w intencji Ofiar Obławy Augustowskiej i Ich rodzin
Danuta i Zbigniew Kaszlejowie