25 kwietnia 1947 r. Suwałki i Augustów były miejscem pełnego godności, zbiorowego ujawnienia żołnierzy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN) – tych z oddziałów leśnych oraz z wspierającej partyzantów siatki konspiracyjnej.

W Suwałkach do ujawnienia 25 kwietnia 1947 r., czyli w ostatnim dniu obowiązywania ustawy z 22 lutego 1947 r. o amnestii, przystąpiły patrole żołnierzy WiN operujące na terenach obecnych powiatów suwalskiego i sejneńskiego.

Suwałki – 25 kwietnia 1947 r. Na czele kolumny ujawniających się – Prezes Obwodu Józef Grabowski ps. „Cyklon”

25 kwietnia 1947 r., jak relacjonował ujawniający się tego dnia Mieczysław Kleszczewski „Wyrwa”, „(…) o godz. 9.00 rano Józef Grabowski „Cyklon” wprowadził oddziały leśne wraz z członkami organizacji WiN-u do miasta, gdzie to na placu Wolności (…), złożywszy broń w kozły, udał się wraz ze wszystkimi do kościoła [pw. św. Aleksandra] na nabożeństwo, po którym to nastąpił przemarsz do sali Reduta, ul. Rynkowa. Tam po kilku przemówieniach ze strony przywódców organizacji WiN-u i naszych delegatów oraz po złożeniu raportów rozpoczęło się ujawnienie”.
Przemarsz ponad stuosobowej kolumny w zwartym szyku ulicami miasta był wielkim wydarzeniem – „(…) tłumy ludzi przyszły, kwiatów całe morze, msza – jednym słowem święto”.

W sali Reduta przemawiał prezes Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u, Józef Grabowski „Cyklon”, który podziękował zebranym żołnierzom konspiracji za służbę. On też jako pierwszy przystąpił do ujawnienia.
Po prezesie obwodu ujawnili się partyzanci z sześciu oddziałów leśnych z terenu Suwalszczyzny wraz ze swymi dowódcami oraz współpracującą siatką terenową. Pierwszym ujawniającym się dowódcą patrolu był Bolesław Rogalewski „Sosenka”, następnie: Józef Myszczyński „Sikora”, Wacław Górski „Oko”, Aleksander Kowalewski „Bęben”, Stanisław Wiszniewski „Zagłoba”, Bolesław Małkiński „Młot”, Józef Miluć „Wróbel” oraz Kazimierz Bartnik „Młotek”.

Suwałki – 25 kwietnia 1947 r. Przed kościołem św. Aleksandra stoją: Aleksander Kowalewski ps. „Bęben”, Bolesław Rogalewski ps. „Sosenka”, Stanisław Wiszniewski ps. „Zagłoba” i Józef Myszczyński ps. „Sikora”

A jak wyglądało to w Augustowie?

Żołnierze WiN przybyli do miasta 25 kwietnia 1947 r. w godzinach porannych z Kolnicy, która była miejscem ustalonym na ich zgrupowanie w przeddzień ujawnienia.
O godzinie 9.00 lub 10.00 (są różnice w przekazie źródeł) wzięli udział w mszy świętej w kaplicy przy odbudowywanym kościele pw. Najświętszego Serca Jezusowego.
Po mszy żołnierze przeszli czwórkami z kościoła na rynek miasta, wówczas pod nazwą placu im. Michała Roli-Żymierskiego, gdzie odbyła się uroczysta zbiórka ujawniającego się zgrupowania oraz osób dających wsparcie żołnierzom podziemia operującym na Augustowszczyźnie.
Ustawionymi w dwuszeregu żołnierzami dowodził wiceprezes obwodu – Michał Kaszczyk „Stały”, który złożył meldunek o gotowości oddziałów do ujawnienia przybyłemu specjalnie z komendy Okręgu Białostockiego WiN-u adiutantowi komendanta okręgu – „Burzanowi”. Po przemówieniu tegoż przedstawiciela komendy okręgu do żołnierzy zakończono uroczystą zbiórkę i oddziały w szyku czwórkami, ze śpiewem, przeszły do miejsca ujawnienia. Odbywało się ono w „Domu Turka” – siedzibie PUBP oraz w pomieszczeniach biurowych położonych naprzeciw siedziby PUBP w Augustowie.
Ujawnili się żołnierze zgrupowania, w którego skład wchodziły dwa patrole: Stanisława Siedleckiego „Wiernego”, „Klona” oraz patrol dywersyjny Michała Kaszczyka „Stałego”.
Wg danych Starostwa Powiatowego, w ramach ustawy z dnia 22 lutego 1947 r. o amnestii, w Augustowie ujawniło się 126 osób. Dane dotyczące Suwałk odnotowują 245 ujawnionych w czasie obowiązywania amnestii.

25 kwietnia 1947 r. Augustów. Ujawnienie patroli Stanisława Siedleckiego ps. „Wierny”, „Klon” i Michała Kaszczyka ps. „Stały” w siedzibie PUBP w AugustowieZaświadczenie o ujawnieniu Czesława Korenkiewicza ps. „Piętaszek”

Więcej informacji o ujawnieniu struktur Suwalsko – Augustowskiego Obwodu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” zawiera żródłowe opracowanie Danuty i Zbigniewa Kaszlejów, opublikowane w Roczniku Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego tom 2, Suwałki 2002:Ujawnienie żołnierzy Obwodu Suwalsko-Augustowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, dostępne pod adresem: http://www.astn.pl/r2002/ujawnienie.htm

Danuta i Zbigniew Kaszlejowie

Teksty i obrazy udostępniamy na naszej stronie na licencji Creative Commons. Wykorzystując je należy podać autorów i wskazać żródło pobranych treści (link do zamieszczonego na stronie materiału).