W dniach 26-30 czerwca 2017 r. gościliśmy animatorów Klubów Historycznych im. Armii Krajowej z całej Polski na warsztatach Młodzi na rzecz pamięci narodowej – dobre praktyki, ogólnopolska współpraca klubów.
Celem spotkania było poznanie się osób prowadzących kluby, wymiana doświadczeń i wypracowanie formuły współpracy pomiędzy klubami, których jest w Polsce kilkadziesiąt, co stanowi ogromny kapitał. Funkcjonują one w strukturach Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, stawiając sobie za zadanie przeniesienie ethosu Armii Krajowej na kolejne pokolenia Polaków. Piotr Kurek, Przewodniczący Komisji do spraw Młodzieży i członek Zarządu Głównego ŚZŻAK poprosił nas o zorganizowanie spotkania, które miało łączyć integrację z prezentacją klubowej działalności, w tym metod naszej pracy.
Wniosek, który złożyliśmy w konkursie ofert do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych zyskał finansowanie UDSKiOR, wkład własny zapewnił też ZG ŚZŻAK a Ministerstwo Obrony Narodowej użyczyło autokaru. Dzięki temu 16 osób z Warszawy, Łodzi, Kielc, Sopotu, Łasina, Sokółki, Sejn i Augustowa mogło wymienić się doświadczeniami podczas czterech intensywnych dni szkoleniowych, które mieliśmy przyjemność poprowadzić.
Zaplanowaliśmy je w taki sposób, by pokazać naszym gościom historię i piękno ziemi augustowskiej oraz sejneńskiej, zwracając jednocześnie uwagę na to, jak Klub Historyczny im. Armii Krajowej, który od ponad dziesięciu lat prowadzimy, wykorzystuje historię lokalną w pracy z młodzieżą, jak współpracuje z innymi środowiskami na rzecz popularyzacji wiedzy historycznej, kształtowania postaw patriotycznych i obywatelskich.
Mieliśmy zaszczyt gościć w czasie warsztatów dwóch członków Zarządu Głównego ŚZŻAK – dr. Piotra Kurka, założyciela ogólnopolskiej sieci Klubów Historycznych oraz ppłk. Jerzego Majkowskiego, ps. „Czarny”, powstańca warszawskiego, prof. zw. dr hab. nauk medycznych.
Dzień pierwszy – 26 czerwca 2017 r.
Naszą bazą stał się gościnny „Leśny Dworek” w Kryłatce, gdzie zadbała o nas perfekcyjnie właścicielka – Małgorzata Ostapowicz. To tutaj zaraz po przyjeździe uczestników wspólnie sprecyzowaliśmy cele warsztatów i wstępne oczekiwania. Prezentacja działań podejmowanych przez poszczególne kluby trwała do późnych godzin nocnych. Nic w tym dziwnego – przyjechały osoby bardzo aktywne, które działają w różnych środowiskach i warunkach, więc i opowiadań, i pytań było wiele. Integracja dokonała się błyskawicznie a pomysły na wspólne przedsięwzięcia, notatki o działaniach bratnich klubów, które warto podpatrzeć i zaadoptować, zapełniały głowy i notesy.
W przerwie poszliśmy zapalić znicze pod pomnikiem usytuowanym na obrzeżach wsi Kryłatka, w miejscu, gdzie 7 października 1943 r. Uderzeniowe Bataliony Kadrowe stoczyły walkę z Niemcami. Poległ w niej kpt. Jerzy Bieliński „Ostrowski” i szer. Władysław Mościcki „Włodek” a walczył tu także Stanisław Oleksiak VM, obecny Prezes Honorowy ŚZŻAK.
Dzień drugi – 27 czerwca udaliśmy się do siedziby Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie, czyli do II Liceum Ogólnokształcącego w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie. Gości powitała dyrektor szkoły Barbara Koronkiewicz, prezentując usytuowany przed szkołą w kwietniu 2010 r. pomnik katyński, upamiętniający zamordowanych absolwentów i nauczycieli uczących w budynku zajmowanym obecnie przez II LO oraz Dąb Niepodległości posadzony przez uczniów Seminaium Nauczycielskiego w 1928 r., w 10. rocznicę odzyskania niepodległości. Oprowadziliśmy gości po pięknym budynku szkoły, która – jak stwierdzono – oddycha historią, następnie Danuta Kaszlej (prezes klubu) wraz z młodzieżą zaprezentowała priorytetowe działania augustowskiego klubu.
Uczestnicy warsztatów obejrzeli multimedialne prezentacje, fragmenty filmów z klubowych przedsięwzięć, publikacje wydane przez klub, cztery (spośród ponad 30.) autorskie wystawy tematyczne, zapoznani zostali z dokumentacją działalności i opracowaniami historii lokalnej na http://akklub.pl/ i fanpage na Facebooku. Młodzież przedstawiła przykłady realizowanych projektów.
Klub działający w Augustowie od 2006 r. organizuje systematycznie, od lat cyklicznie przedsięwzięcia na dużą skalę, zapraszając do współpracy inne podmioty. Mówili o tym przybyli na to spotkanie goście realizujący wspólnie z klubem te inicjatywy, wśród nich: Piotr Kurek – przedstawiciel Zarządu Głównego ŚZŻAK, Zbigniew Kaszlej – Prezes koła ŚZŻAK w Augustowie i jednocześnie wiceprezes klubu, Waldemar Brenda – Naczelnik OBEN w Oddziale IPN w Białymstoku, Jarosław Szlaszyński – Starosta Augustowski, Wojciech Walulik – Burmistrz Augustowa, Barbara Koronkiewicz – Dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie.
Informacje o zakresie współpracy z augustowskim klubem przedstawiono i przedyskutowano jako propozycję do wykorzystania w pracy innych klubów.
Resztę dnia wypełnił Rajd Śladami Obławy Augustowskiej z lipca 1945 r., który przygotowaliśmy w oparciu o własną pracę badawczą.
Od ponad dwudziestu lat zbieramy materiały i opracowujemy dzieje antykomunistycznego podziemia na ziemi augustowskiej i suwalskiej, w tym Obławy Augustowskiej. Wyniki badań prezentujemy poprzez publikacje, na konferencjach naukowych i popularyzatorskich spotkaniach, ale również od 2009 r. organizujemy Rajdy Śladami Obławy Augustowskiej.
We wprowadzeniu historycznym do rajdu dla uczestników warsztatów użyliśmy fragmentów nagrań świadków historii, posługiwaliśmy się też nimi oprowadzając po tych miejscach w Augustowie, które związane są z sowiecką pacyfikacją. Pokazaliśmy domy Dowgiertów na ul.Partyzantów, które były ważnym miejscem przesłuchań osób zatrzymanych przez Sowietów w lipcu 1945 r. oraz dziesięć nagrobków na augustowskim cmentarzu, gdzie rodziny symbolicznie upamiętniły Ofiary Obławy Augustowskiej, których dołów śmierci do dziś nie znamy.
Po obiedzie trasa rajdu szlakiem miejsc związanych z Obławą Augustowską prowadziła przez Krasnybór, Sztabin i Jaminy. Pod pomnikami upamiętniającymi Ofiary Obławy na cmentarzu w Krasnymborze i Jaminach zapaliliśmy znicze. W drodze powrotnej gościliśmy w Gabowych Grądach u Mieczysława Kapłanowa – nastawnika stojącego na czele największej w Polsce wspólnoty staroobrzędowców. Oprowadził on nas po molennie (świątynia), opowiedział o regułach wiary i sposobach jej praktykowania. Dzień zakończyliśmy zebraniem wniosków uczestników warsztatów, co do możliwości poznawania historii regionalnej poprzez zajęcia terenowe i relacje pozyskane od świadków wydarzeń.
Dzień trzeci – 28 czerwca rozpoczęliśmy w Augustowie objazd historyczny Szlakiem Orła Białego, wiodącym przez Puszczę Augustowską. Oprowadzał Wojciech Batura – historyk, który jest autorem przewodnika po szlaku. Uczestnicy zobaczyli różne sposoby upamiętniania i upowszechniania wiedzy o tradycjach patriotycznych, walkach niepodległościowych i dorobku pokoleń mieszkańców ziemi augustowskiej. Elementy szlaku – np. zrekonstruowany bunkier partyzancki – to idealne miejsca do wykorzystania w grach terenowych.
Po obiedzie udaliśmy się do Mikaszówki, Gib i Sejn. Opowiedzieliśmy o tożsamościowych dla tych miejscowości wydarzeniach i atrakcjach turystycznych (m.in. Kanał Augustowski). W Sejnach Beata Kuczyńska – Prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej działającego przy Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego – zapoznała z działalnością swojego klubu, którego specyfika polega między innymi na tym, że jego członkami są również uczniowie z litewskich rodzin. O stosunkach między Polakami i Litwinami w tym regionie mówił też Arkadiusz Nowalski – Burmistrz Sejn, uczestników warsztatów gościł też Ksiądz Prałat Zbigniew Bzdak – proboszcz i kustosz sejneńskiej Bazyliki. Dzień podsumowaliśmy przy kolacji z daniami regionalnymi w Sejnach.
Dzień czwarty – 29 czerwca odbyliśmy rejs statkiem po augustowskich jeziorach do sanktuarium w Studzienicznej. W czasie rejsu splatała się opowieść o losach mieszkańców regionu w czasie II wojny światowej (wątek sybiracki, akowskiego i poakowskiego podziemia) z wykładem Wojciecha Batury – kustosza Muzeum Kanału Augustowskiego o tym unikatowym dziele polskich inżynierów. Po powrocie do Augustowa zwiedziliśmy Muzeum Kanału Augustowskiego oraz ważne miejsca w historii miasta, kończąc obiadem w kultowej augustowskiej restauracji Albatros.
Po południu, na kolejnych zajęciach warsztatowych, ustaliliśmy sposoby komunikowania się i przedyskutowaliśmy formułę współpracy szkolnych Klubów Historycznych im. Armii Krajowej, tworząc listę wspólnych działań.
Podsumowaniem tego dnia była kolacja z udziałem zaproszonych gości, która służyła rozmowie o współpracy klubów z samorządami i lokalnym środowiskiem na przykładzie Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie. Przybyli Jarosław Szlaszyński – Starosta Augustowski, Wojciech Walulik – Burmistrz Augustowa, Tadeusz Drągiewicz – Wójt Gminy Sztabin, Helena Kozłowska – Redaktor naczelna „Naszego Sztabińskiego Domu”, Małgorzata Ostrowska – Prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sztabińskiej im. Karola Brzostowskiego.
Spotkanie zakończył koncert pieśni historycznych autorstwa i w wykonaniu Grzegorza Kucharzewskiego, sejneńskiego barda, śpiewającego m.in. o Obławie Augustowskiej, deportacjach na Sybir i zesłańczych losach mieszkańców regionu.
Dzień piąty – 30 czerwca podsumowaliśmy warsztaty a pomysły na współdziałanie klubów skonkretyzowały się w postaci uzgodnionego planu współpracy na najbliższy rok. Mamy nadzieję, że jego zwieńczeniem będzie kolejne spotkanie przedstawicieli Klubów Historycznych im. Armii Krajowej.
W imieniu wszystkich uczestników dziękujemy serdecznie Urzędowi do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ministerstwu Obrony Narodowej, Zarządowi Głównemu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej za współfinansowanie tego przedsięwzięcia.
Danuta i Zbigniew Kaszlejowie
