80. rocznica pierwszej masowej wywózki Polaków w głąb ZSRR była tematem sesji Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie w dniu 10 lutego 2020 r.
Zaprosiliśmy do II Liceum Ogólnokształcącego w Augustowie im. Polonii i Polaków na Świecie każdego, kto chciał posłuchać o dramacie wielu mieszkańców naszego regionu zabranych z domów w mroźne, lutowe dni 1940 r. i zesłanych na nieludzką ziemię.
Prowadziliśmy transmisję spotkania, którą można obejrzeć pod tym linkiem: https://www.facebook.com/akklub/videos/124166762277522/
Goście sesji Klubu Historycznego
Gośćmi honorowymi byli augustowscy Sybiracy, w sesji udział wzięli też kombatanci, delegacje szkół noszących imię Sybiraków z Netty i Krasnegoboru – z dyrektor Barbarą Kotarską, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 w Augustowie – Agnieszka Renata Milanowska, rodziny deportowanych. Najliczniej reprezentowana była społeczność II Liceum Ogólnokształcącego z dyrektor Barbarą Koronkiewicz.
„A myśmy szli i szli – Niepokonani”
Spotkanie rozpoczęliśmy wspólnym odśpiewaniem hymnu sybirackiego „A myśmy szli i szli – Niepokonani” autorstwa Mariana Jonkajtysa, pochodzącego z augustowskiej, nauczycielskiej rodziny, zesłanej w kwietniu 1940 r. do Kazachstanu.
Wzruszyło Sybiraków to, że śpiew poprowadziła grupa absolwentów Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków, będących obecnie uczniami II LO w Augustowie. Młodzież doskonale pamiętała hymn Sybiraków i szkoły.
Dr Marcin Zwolski, Kierownik Działu Naukowego Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku wygłosił wykład „Agresja sowiecka 1939 r. i deportacje obywateli polskich na Sybir”.
Deportację z 10 lutego 1940 r. osadził w czytelnie przedstawionym opisie sytuacji międzynarodowej II Rzeczypospolitej, omówił pakt Ribbentrop – Mołotow, otwierający drogę do wojny, napad ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. i brutalność okupacji sowieckiej.
W dyskusji po części merytorycznej spotkania głos zabierali Sybiracy i przedstawiciele środowiska AK-owców, zatroskani o należne zachowanie pamięci.
Powrócił temat miejsca tożsamościowego dla mieszkańców regionu – kamiennicy na ul. 3 maja 16 w Augustowie, nazywanej „Domem Turka”.
W obiekcie tym funkcjonariusze sowieckiej policji politycznej przygotowywali listy mieszkańców Augustowa, Netty, Mazurek i okolicznych wsi skazanych na deportacje na nieludzką ziemię w czasie okupacji sowieckiej 1939 – 1941.
Po ponownym wkroczeniu Sowietów budynek został znów zajęty przez NKWD i od początku 1945 r. stał się siedzibą Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego – miejscem kaźni polskich patriotów.
Mocno wyrażono oczekiwanie, że obiekt ten powinien stać się ważną placówką dokumentującą wolnościowe postawy mieszkańców regionu i skalę komunistycznych represji, jakich doświadczyli.
Znicze przy sybirackich znakach pamięci
Z prośbą o zapalenie zniczy pod Domem Turka, przy sybirackich pomnikach i na grobach Sybiraków zwróciła się do młodzieży Danuta Kaszlej, prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie.
O światła pamięci w ważnych sybirackich miejscach zadbało 10 lutego br. wiele osób, w tym rodziny, przedstawiciele środowisk patriotycznych i władze powiatu augustowskiego.
Wicestarosta Augustowski Dariusz Jan Szkiłądź oraz Zbigniew Kaszlej Naczelnik Wydziału Organizacyjno – Prawnego Starostwa Powiatowego w Augustowie, jednocześnie Prezes augustowskiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, zapalili znicze przy dwóch pomnikach Sybiraków – przy kościele p.w. Jana Chrzciciela na Borkach oraz w kwaterze niepodległościowej na augustowskim cmentarzu a także na grobie Eugeniusza Simsona – wieloletniego Prezesa Oddziału Związku Sybiraków w Augustowie.
Msza święta w rocznicę wywózki
Po południu, w kościele p.w. Miłosierdzia Bożego w Augustowie, proboszcz parafii – ks. kan. Waldemar Brodziak – odprawił mszę świętą w intencji Sybiraków i ich rodzin. W homilii przywołał pamięć o zesłańcach i podziękował tym, którzy się o nią troszczą.
Modlitwa, wiedza o dramatycznym losie deportowanych i pamięć o tych, którzy zesłania nie przeżyli, była kanwą augustowskich obchodów 80. rocznicy pierwszej masowej wywózki obywateli polskich w głąb ZSRR.
Adresowaliśmy je przede wszystkim do młodzieży, do której należy przejęcie dziedzictwa pamięci. Dziękujemy wszystkim uczestnikom obchodów, a szczególnie Sybirakom, których przekaz dla młodych ma wyjątkową moc świadectwa.
Danuta i Zbigniew Kaszlejowie
fot. Maciej Godlewski