Na rynku ukazał się pierwszy numer nowego miesięcznika Instytutu Pamięci Narodowej „pamięć.pl”. Czasopismo ma charakter popularnonaukowy – jego najważniejszym zadaniem jest popularyzacja wiedzy na temat dziejów najnowszych oraz prezentacja wyników badań prowadzonych przez historyków pracujących w instytucie. Łamy pisma są także otwarte dla autorów spoza IPN. Czytelnicy znajdą w piśmie nieznane fakty, interesujące dokumenty, zaskakujące fotografie.
Okładka
[Not a valid template]
„pamięć.pl” będzie kontynuować misję swego poprzednika, „Biuletynu IPN”, przybliżając ważne tematy z zakresu historii XX wieku. Niewątpliwą zaletą nowego pisma będzie atrakcyjna szata graficzna – kolorowy, opatrzony dużą liczbą zdjęć periodyk skierowany jest do szerokiego kręgu czytelników, szczególnie do uczniów, studentów, nauczycieli i wszystkich miłośników historii.
Nowy miesięcznik IPN ma zmieniony tytuł, większy format i nowoczesną szatę graficzną. Jego poprzednik, „Biuletyn IPN”, ukazywał się przez jedenaście lat, „pamięć.pl”, dopiero zaczyna zapisywać swoją historię. Jak pisze w słowie wstępnym jego szef Andrzej Brzozowski, redaktorzy podjęli się zadania stworzenia pisma otwartego na szerokie grono Czytelników i atrakcyjnego pod względem merytorycznym, jak i wizualnym.
W czasach PRL uzależnione od Sowietów Wojsko Polskie miało – w ramach tzw. Frontu Polskiego – atakować północne Niemcy, Danię i Holandię. Wojska Frontu Polskiego miały być wyposażone w 177 taktycznych rakiet jądrowych i 17 atomowych bomb lotniczych. Uderzenia nuklearne planowano m.in. na Kopenhagę, Bremę, Amsterdam, Rotterdam i Antwerpię. Front Polski miał dysponować siłą 2700 czołgów, 2459 dział i moździerzy i 417 samolotów. Informacje te zawiera artykuł Daniela Koresia „Front Polski”, zamieszczony w pierwszym numerze „pamięci.pl” – nowego, popularnego pisma IPN.
Jak pisze Koreś „latem 1944 roku, u zarania istnienia Armii Polskiej w ZSRS, wśród jej kadry dowódczej oraz przywódców Polskiej Partii Robotniczej, pojawił się zamysł zorganizowania (na wzór sowiecki) wyższego związku operacyjnego: Frontu Polskiego”. Miał on stać się symbolem znaczenia polskiego wojska jako najważniejszego sojusznika Armii Czerwonej. Gdy władza komunistyczna w Polsce okrzepła, plany stały się bardziej realne i miały na celu wojnę z Zachodem. W różnych postaciach idea Frontu Polskiego była aktualna do końca panowania komunistów w Polsce, a jego kres położyło rozwiązanie struktur Układu Warszawskiego w lutym 1991 roku. W latach siedemdziesiątych XX wieku planowano przeznaczyć na potrzeby Frontu Polskiego około 600 tysięcy żołnierzy. Choć plan Front Polskiego miał założenie odparcia ataku, to, jak wspominał po latach jeden z uczestników ćwiczeń, „obrony nie przewidywano”. Front Polski był również formą uzależnienia polskich sił zbrojnych od Sowietów. Czytelnicy „pamięci.pl” dostana jako bonus odtajnioną mapę inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Zachód. (25 lutego 1970 roku zatwierdził ją minister obrony PRL gen. Wojciech Jaruzelski.)
W pierwszym numerze miesięcznika „pamięć.pl” uwagę zwraca również rozmowa z profesorem Andrzejem Paczkowskim o dorobku IPN, pamięci narodowej i pamięci oficjalnej, roli historyków. Paczkowski tak o niej powiedział: „Na ogół świadomość społeczna dąży do układu czarno-białego, do prostego podziału na dobro i zło. Natomiast historyk nie może przyjąć takiego założenia. Z badań bardzo często – co nie znaczy, że zawsze! – wynika, że było i czarne, i białe, i szare. I kolorowe”.
Oprócz poważnych, ale wartko napisanych studiów, prezentacji materiałów archiwalnych, recenzji jest też kącik „ Z uśmiechem w objęciach Wielkiego Brata” – zbiór kilku „kawałów” politycznych, pokazujących, jak np. polska ulica widziała przyjaźń z Sowietami. Przykład: „co to jest agresja? Każda wojna nieuzgodniona z ZSRR”.
W „pamięci.pl” przybliżamy również warsztat historyka i archiwisty. Materiały służb specjalnych, dokumenty wytworzone przez aparat bezpieczeństwa to materiał często trudny do analizy, wymagający znajomości kontekstu wydarzeń i metod operacyjnych. W dziale Z Archiwum IPN Czytelnicy znajdą omówienia dokumentów archiwalnych i czytelne reprodukcje wraz z graficzną prezentacją najważniejszych elementów źródła historycznego. W numerze pierwszym Grzegorz Majchrzak analizuje zapis z podsłuchu prowadzonego przez funkcjonariuszy Departamentu III MSW w mieszkaniu Zbigniewa Herberta. Pisarz od lat sześćdziesiątych był inwigilowany przez SB z powodu prowadzenia „wrogiej działalności”, bezskutecznie próbowano go także zwerbować do współpracy.
W numerze pierwszym „pamięci.pl” m.in. artykuł o Dzienniku Telewizyjnym, który w latach PRL był głównym przekaźnikiem oficjalnych informacji na linii władza–społeczeństwo. W wiadomości podawane przez prezenterów DTV, często zupełnie rozmijające się z rzeczywistością wierzyła niewielka część społeczeństwa – była to propagandowa tuba, obsługiwana przez reżimowych dziennikarzy. Wiernym widzem Dziennika był – jak pisze w tekście Krzywe zwierciadło DTV prof. Antoni Dudek – gen. Wojciech Jaruzelski. W latach osiemdziesiątych był on surowym recenzentem serwisu informacyjnego: „To przecież nasz główny oręż polityczno-propagandowy!” – podkreślał. Pierwszy sekretarz KC ostro interweniował, gdy materiał nie spełniał jego kryteriów: „Ta pigułka – mówił o DTV – może być raz gorzka, raz słodka, ale nie może być mdła”. Przesiąknięty propagandą DTV miał jednak dużą siłę oddziaływania, której nie oparł się nawet gen. Jaruzelski. Jak wpływała ona na jego decyzje polityczne i gospodarcze – o tym w artykule Antoniego Dudka.
Pismo jest dostępne w stołecznych punktach sprzedaży IPN: przy ul. Towarowej 28 i Marszałkowskiej 21/25, od 27 kwietnia w sieci Empik, ponadto IPN wysyła blisko 5.000 egzemplarzy pisma do szkół ponadgimnazjalnych, kuratoriów i bibliotek. Dawni prenumeratorzy „Biuletynu IPN” zostaną osobno powiadomieni o wejściu na rynek nowego pisma.
SPIS TREŚCI
AKTUALNOŚCI
KALENDARIUM
Z PIERWSZEJ STRONY FELIETON
Maciej Rosalak, Amerykanie na księżycu
STOPKLATKA
Tomasz Stempowski, Ucho od śledzia, czyli tajemny język gestów
HISTORIA W KINIE
Andrzej Brzozowski, Opowieść o ludziach powojennych
WYWIAD
Pułapki pamięci – rozmowa z Andrzejem Paczkowskim
Z ARCHIWUM IPN
Grzegorz Majchrzak, Informacja z podsłuchu
WYDARZYŁO SIĘ W XX WIEKU
Wojciech Morawski, Złoty Blok
Patryk Pleskot, „Radio w walce o pokój i postęp”, czyli początki… telewizji w Polsce
Daniel Koreś, Front Polski
Marcin Kula, „Marzec” jako przedmiot analizy socjologii historycznej
Joanna Kuciel-Frydryszak, Antoni Słonimski i „List 34”
Tomasz Kozłowski, Bunt w bydgoskim więzieniu
Antoni Dudek, Krzywe zwierciadło DTV
HEJ, KTO POLAK…
Tomasz Łabuszewski, „Stefan” – jeden z „wyklętych”
PRAWDA CZASÓW, PRAWDA EKRANU
Jerzy Eisler, Prawda czasów – prawda ekranu
Z BRONIĄ W RĘKU
Michał Mackiewicz, Pistolet VIS – polska legenda
ORZEŁ BIAŁY
Tomasz Zawistowski, Polski orzeł na francuskiej furażerce
MIEJSCA Z HISTORIĄ
Tomasz Stańczyk, Samotnia marszałka Piłsudskiego
EDUKACJA HISTORYCZNA
Kamila Sachnowska, Imiona zamiast liczb
HISTORIA NA PLANSZY
Karol Madaj, Jak zmienić bieg historii, czyli zimna wojna na planszy
RECENZJE
BIBLIOTEKA IPN
PROSTO Z NAJWESELSZEGO BARAKU…
Z uśmiechem w objęciach wielkiego brata